No i gdzie ten Walczak jest pochowany?

2016-10-29, Mija dzień

Święto Wszystkich Zamarłych, w tradycji polskiej bardzo ważne święto. Polacy pokonują olbrzymie odległości, aby na grobach zmarłych zapalić lampkę, położyć kwiaty. Ale są i takie groby, o których pamiętają ci, co rodziną nie są, albo ci, co tropią ślady przeszłości.

Ulica imienia Franciszka Walczaka. Najdłuższa w mieście. Jakby zapytać kogokolwiek na ulicy, kim jest patron, raczej rzadko można się spodziewać dobrej, rzetelnej informacji. Zwykle jest tak: No jakiś pierwszy, No ten milicjant, co go ruskie zabili, No widać ktoś ważny, że ulicę mu dali. A jak zapytać, gdzie pochowany ten oto milicjant, to już konsternacja pełna jest.

Blisko obok pewnego obelisku

Zaczynam szukać grobu Franciszka Walczaka. Mój pierwszy przewodnik wie, że to na Świętokrzyskim Cmentarzu, znaczy na tym najpiękniejszym, tuż za kościołem pod wezwaniem podwyższenia Krzyża Świętego przy ul. Warszawskiej. I też wie, że blisko głównej alei. To ta najpiękniejsza na tym zauraczającym cmentarzu jest. Błądzimy, zaglądamy w różne nagrobki. No nie ma. Dziękuję przewodnikowi. Ruszam sama. Jakoś tak bardzo chcę odnaleźć grób młodego chłopaka, który przeżył wojnę, ale nie przeżył tego, co po wojnie przyszło. Tego bardzo młodego chłopaka, który życie za parę dobrych butów oddał i pogrzeb którego stał się pierwszą antykomunistyczną manifestacją w Gorzowie. W 1945 roku to było. W marcu 1945 roku. A ślady tego wydarzenia można odnaleźć w tekstach Natalii Bukowieckiej-Kruszony, ale i w innych z tamtego czasu, Tym razem nie. Nie daję rady. Nie znalazłam.

Pytam znajomych, jak znaleźć ten nagrobek. Dostaję informację taką: idź główną aleją, skręć do monumentu poświęconego Więźniom obozu Rawvensbrück. Po lewej stronie jest taki skromny nagrobek. To grób Franciszka Walczaka. Poszłam. Znalazłam. Jest. Skromny bardzo. Data urodzin i śmierci jest. Stałam tam długi czas. I myślałam sobie, że zwyczajnie żal, że nie ma drogi, oznaczonej do tego grobu.

Inne znane nagrobki

Cmentarz Świętokrzyski jest taką gorzowską nekropolią miejską, jak nie przymierzając warszawskie Powązki, Rossa w Wilnie czy Łyczaków we Lwowie, przy zachowaniu oczywiście należnej proporcji. To miejsce pochowku katolików, bo w latach 20. XX wieku nikt nie myślał, że mogą być ludzie, którzy do żadnej religii się przyznawać nie będą. W każdym razie tam można zobaczyć i świeczuszkę zapalić na grobie Klaudiusza Alkiewicza i jego siostry. Klaudiusz Alkiewicz – fundator cmentarza. To tam pochowany jest ksiądz prałat Tadeusz Załuczkowski, generalnie ordynariusz…. To tam pochowany jest Aleksander Vytatutas Virsila z domu Landsbergis. To tam pochowani są powstańcy wielkopolscy. To tam pochowani są… Każdy gorzowianin ma prawo powiedzieć, ktoś z mojej rodziny.

To tam pochowany jest Franciszek Walczak. Młody chłopak, wówczas milicjant. Na jego grobie przeczytać można katolickie teksty. Ale też i gwoli sprawiedliwości, zniczki się tam zawsze palą.

Renata Ochwat