Z żałobnej karty ostatnich 12 miesięcy…

2018-10-30, Prosto z miasta

Ludzie cenieni i lubiani, albo tylko znani ze swej funkcji pełnionej w mieście.

Gorzowianie, którzy sprawdzili się gdzie indziej, oraz ci, dla których Gorzów był tylko etapem w karierze. Oto sylwetki niektórych z nich, tych którzy odeszli w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Czasem tak cicho, że nikt prawie tego nie zauważył...

Już w tydzień po Zaduszkach 2017 r., 8 listopada, odeszła Maria Teresa Surmacz, prezeska Gorzowskiej Rodziny Katyńskiej. Była córką Alojzego Banacha (1892-1940), który był żołnierzem armii Hallera i uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, później pracował w Policji Państwowej, był śledczym w Tarnopolu w stopniu st. przodownika, w dniu wkroczenia Sowietów do Tarnopola, został internowany i tydzień później wywieziony z miasta, więziony w obozie w Ostaszkowie, zamordowany w siedzibie NKWD w Twerze i pochowany na cmentarzu w Miednoje. Jej matka Antonina (1903-1983) wraz z dwiema córkami została 10 II 1940 wywieziona z Tarnopola na Sybir, a w 1946 przyjechała do Gorzowa. Pani Maria należała do pionierek upamiętniania ofiar zbrodni katyńskiej, w tym budowy pomnika „Krzyż Ofiar Katynia” na gorzowskim cmentarzu oraz poświęconego ofiarom zbrodni stalinowskich w 1940 krzyża wotywnego w Rokitnie, od 2008 r. uczestniczyła w realizacji miejscowego programu edukacyjnego dla młodzieży szkół średnich pn. „Odkrywamy Historię: Ostaszków – Twer – Miednoje”, w 2001 r. została prezeską stowarzyszenia Gorzowska Rodzina Katyńska. Z kolei jako długoletnia wolontariuszka i przewodnicząca gorzowskiego oddziału Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939” uczestniczyła w 1990-1991 w ogólnopolskiej akcji mającej na celu uhonorowanie pośmiertne funkcjonariuszy PP odznaczeniami za udział w kampanii wrześniowej 1939 r., była też popularyzatorką historii Policji II RP, udziału policjantów w II wojnie światowej oraz ich martyrologii jako ofiar terroru nazistowskiego i komunistycznego. Za zasługi dla niepodległości RP oraz działalność na rzecz środowisk kombatanckich w 2007 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi RP, w roku 2011 – Krzyżem Kawalerskim OOP, a w roku 2015 – złotym medalem „Za zasługi dla Policji”. Uhonorowana była też medalem „Pro memoria”, złotym medalem „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej”, medalem „Invictus Gloria” oraz Ryngrafem Honorowym Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.” Żyła 84 lata.

11 listopada 2017 r. w wieku 90 lat zm. Mieczysław Adamkiewicz, pionier Teatru im. Osterwy. Jako pracownik Teatru Polskiego w Szczecinie, został w październiku 1960 r. ściągnięty wraz żoną do nowo utworzonego teatru w Gorzowie, gdzie został kierownikiem pracowni stolarskiej, a w l. 1963-1992 był brygadzistą vel brygadierem sceny.

21 listopada w wieku 77 lat zm. Roman Nowakowski, były szef gorzowskiej gastronomii. W 1975 pozostawał jeszcze dyrektorem Gorzowskich Zakładów Gastronomicznych (GZG), po fuzji firm został wicedyrektorem oddziału WSS „Społem” w Gorzowie, w 1982 zajmował nawet stanowisko dyrektora; w 1990 został jednym z wiceprezesów PSS „Społem” w Gorzowie, po podziale spółdzielni pełnił funkcje w zarządzie PSS „Detal” w Gorzowie, która w 2002 znajdowała się w stanie likwidacji.

3 dni później, 24 listopada w wieku 88 lat zakończył życie mgr inż. Henryk Czubakowski, zasłużony nauczyciel akademicki Politechniki Szczecińskiej, gdzie rozpoczął pracę już w 1954 r. w Katedrze Spawalnictwa Wydziału Budownictwa i Architektury, a w 1987–1990 był kierownikiem studiów dla pracujących. Jako syn repatriantów z Baranowicz młodość spędził w Gorzowie, gdzie w 1948 r. ukończył I LO, tu też został pochowany,

27 listopada w wieku 79 lat zm. Józef Siekanowicz, kolejarz, b. działacz związkowy. Był przedostatnim z czterech synów Adama (1905-1978), rolnika, pszczelarza i sadownika, kombatanta 1. Armii WP, repatrianta z Tarnopolszczyzny, od jesieni 1945 w Ownicach, od 1954 w Gorzowie, brat m.in. Stanisława, niegdyś współpracownika KSS KOR, który obecnie mieszka w Kanadzie. Z wykształcenia ekonomista, pracował jako mechanik centrali telefonicznej Węzła PKP w Gorzowie; był współzałożycielem „Solidarności” na PKP, w 1980-1981 członkiem Komisji Zakładowej, jednym z redaktorów czasopisma „Zwrotnica”, następnie uczestnikiem podziemia opozycyjnego.

30 listopada w wieku 88 lat zm. w Zielonej Górze ks. prałat, kanonik Konrad Herrmann, b. dziekan i proboszcz parafii Świętej Trójcy w Gorzowie. Jego rodzice mieszkali od 1935 r. w słynnym polskim Zakrzewie, wówczas jeszcze w Rzeszy, a matka należała do Związku Polaków w Niemczech. Ukończył szkołę w Zakrzewie, w 1939 r. rozpoczął naukę w polskim gimnazjum w Kwidzynie, w czasie II wojny był osadzony w obozie w Tapiau k. Królewca, od 1945 r. naukę kontynuował w gimnazjum w Złotowie, gdzie w 1950 r. zdał maturę, następnie studiował filozofię i teologię w WSD w Gorzowie, w 1957 r. skierowany na studia do Rzymu, z braku paszportu kontynuował je na KUL, gdzie w 1960 roku otrzymał licencjat, a następnie magisterium z teologii moralnej, w 1973 r. ukończył także germanistykę na UAM. Święcenia kapłańskie przyjął 5 czerwca 1955 r. w gorzowskiej katedrze z rąk abp. Walentego Dymka. Był wikariuszem w kilku parafiach, 31 sierpnia 1965 r. został proboszczem parafii Świętej Trójcy na Wieprzycach, pełniąc jednocześnie funkcję dziekana, a 8 grudnia 1968 r. mianowany został proboszczem parafii Najświętszego Zbawiciela w Zielonej Górze, po 28 latach, przeszedł na emeryturę, pozostając rezydentem w parafii. W l. 1968-1994 pełnił funkcję sędziego w Sądzie Biskupim w Gorzowie, w 1992-2008 był wikariuszem biskupim do spraw kontaktów z władzami świeckimi, w 1993-2014 zasiadał w Radzie Kapłańskiej i Kolegium Konsultorów; w 1973 mianowany został kanonikiem gremialnym Gorzowskiej Kapituły Katedralnej, a w 1989 otrzymał godność prałata honorowego Jego Świątobliwości. Znany był ze swej działalności społecznej i charytatywnej, był prezesem honorowym Towarzystwa Walki z Kalectwem, z ramienia tej organizacji wszedł do Rady OW NFZ; w 1994 r. wyróżniony został tytułem honorowego obywatela Zielonej Góry, miał też odznakę „Zasłużonego działacza kultury”.

16 grudnia ub. roku w wieku 64 lat odeszła Maria Wysocka, emerytowana dyrektorka DK „Małyszyn”, znana w przeszłości także pod nazwiskiem Ciupko. Od l. 70. pracowała w Wojewódzkim Domu Kultury, w maju 1996 została dyrektorem Domu Kultury „Małyszyn”, którym kierowała przez 17 lat do jego likwidacji, sama w styczniu 2013 r. przeszła na emeryturę. W 1979 r. wymieniona została w stopce pierwszego numeru Informatora Kulturalnego Województwa Gorzowskiego, wydawanego przez WDK, przez kilkanaście lat pozostawała działaczką DKF „Megaron”. Była inicjatorką i organizatorką wielu imprez muzycznych, jak Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej „Muzyka w Katedrze”, Międzynarodowy Festiwal Muzyczny „Serenada nad Wartą”, cyklu koncertów plenerowych w „Parku Róż”, przez wiele lat w DK „Małyszyn” organizowała imprezy dla seniorów pt. „Śpiewać i tańczyć każdy może”. Była laureatką nagrody kulturalnej prezydenta Gorzowa w 2007.

Już tylko starym gorzowianom i znawcom historii gorzowskiego futbolu znane jest nazwisko Jerzego Kuźnika, b. bramkarza „Unii”, który zm. 11 stycznia w wieku 83 lat. Z zawodu ślusarz, w l. 1957-1982 zatrudniony był w „Stilonie”; jako piłkarz był wychowankiem „Zgody” Świętochłowice, od 1958 r. znajdował się w kadrze „Unii” Gorzów, był II bramkarzem drużyny, która w 1959 r. awansowała do II ligi, gdzie rozegrał jeszcze 5 meczy.

Dzień później, 12 stycznia, nadeszła wiadomość o śmierci red. Grzegorza Chwaliboga, dziennikarza radiowego i publicysty, który wprawdzie mieszkał i pracował w Zielonej Górze, ale pochodził z Gorzowa. Był bowiem synem dr wet. Jana Chwaliboga (1906-1984), wybitnego naukowca, jednego z organizatorów gorzowskiego „Biowetu”. W 1967 r. ukończył LO nr 19 w Gorzowie, dziś II LO, następnie studiował na WSInż. w Zielonej Górze, do Gorzowa już nie wrócił, pracował w ZETO i WZPGR, w l. 1974-1987 w zielonogórskiej rozgłośni PR, gdzie był m.in. kierownikiem redakcji młodzieżowej, a w 1998-2008 kierował akademickim Radiem Index. Swoje zmagania z chorobą Parkinsona opisał w książce Tato! – Zrób sobie „z lotu ptaka” (2012). Żył prawie 68 lat.

30 stycznia w wieku 91 lat odszedł Jerzy Dominik, były dyrektor nieistniejącego już od lat PZRBP „Zachód”. Pracował niegdyś w GZPML, czyli „Gomadzie”, a nie wcześniej niż w 1973 został dyrektorem gorzowskiego oddziału Przedsiębiorstwa Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód” we Wrocławiu, które istniało w l. 1973–2005, zaś oddział w Gorzowie, który mieścił się przy Mickiewicza 19, jak jedyny przetrwał do końca. Jako dyrektor firmy w 1988 r. użyczył ciężkiego sprzętu do wydobycia z wody holownika „Sławomir”. W 1988 przegrał wybory do WRN i jako członek spoza rady został członkiem Komisja Planu i Budżetu WRN.

6 lutego br. w wieku 94 lat zm. Cecylia Brodowska-Karwowska, b. pracownica i działaczka w „Stilonie”. Z wykształcenia mgr chemii, od l. 50. zatrudniona była w „Stilonie”, znana głównie z publikacji na temat zakładu, podpisywanych pierwszym nazwiskiem; była autorką m.in. artykułu 15 lat polskiej chemii na łamach „Stilonu Gorzowskiego” z 06.1959, jedną ze współautorek monografii Zakłady Włókien Chemicznych „Chemitex-Stilon 1951-1976, wydanej w 1976 przez KAW Szczecin. Była działaczką NOT, z tej racji należała od 1977 do współorganizatorów plenerów tkackich w Lubniewicach.

W wieku prawie 100 lat, 10 lutego odeszła Maria Wojdyłło, nauczycielka, tłumaczka, działaczka społeczna, pionierka Ziem Zachodnich, najstarszym gorzowianom znana jeszcze pod nazwiskiem Pastuszak, bo po rozwodzie wróciła do nazwiska rodowego. Ur. się niemal dokładnie 100 lat temu, 25 listopada 1918 r. w Gnieźnie, szybko jednak straciła rodziców i zaliczana była do sierot wojennych; wychowywała się w nauczycielskiej rodzinie, jej przybrany ojciec to Franciszek Prządka (1888-1967), nauczyciel i kombatant, znany, ceniony i zasłużony, tak przed wojną, jak i po wojnie, kierownik szkoły w Sierakowie. W 1937 r. ukończyła Państwowe Gimnazjum i Liceum w Międzychodzie, w 1951 r. – polonistykę na UW, a w 1967 r. dodatkowo germanistykę na UAM. Pracę zawodową rozpoczęła w czasie okupacji w Sierakowie, gdzie w 1945 uczyła j. polskiego, następnie w Gryficach, od 1948 r. w Gorzowie, do 1951 pracowała jako polonistka w LO dla Pracujących, następnie – w Liceum Pedagogicznym i Liceum Medycznym, w l. 1955-1962 była kierownikiem internatu w Technikum Pocztowym, po przerwie na pracę w biurze ok. 1964 wróciła do zawodu, pracując w Korespondencyjnym LO dla Pracujących, od 1974 r. – na emeryturze, ale jeszcze w l. 1974-1975 uczyła niemieckiego w II LO. Przez kilkanaście lat współpracowała z „Silwaną”, jako tłumaczka uczestniczyła w rozruchu Wykończalni; w l. 70. uzyskała uprawnienia tłumacza przysięgłego j. niemieckiego, jeszcze na kilka lat przed śmiercią, mimo zaawansowanego wieku, pozostawała aktywnym zawodowo tłumaczem. Przełożyła na język niemiecki utwór Zdzisława Morawskiego (1926-1992), który ukazał się w 1995 r. pod dwujęzycznym tytułem Zagrajmy w szachy – Spielen wir Schach, przełożyła też dwujęzyczny katalog wystawy GTF Dziedzictwo i współczesność – Erbe und Gegenwart z 1998. W 1958 r. została krótkofalowcem, posiadała radiostację SP3CQW. Odznaczona była m.in. Krzyżem Kawalerskim OOP (1985), Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, w 1986 została laureatką Nagrody GTK.

6 dni później, 16 lutego, odeszła inna legendarna postać Gorzowa, to st. chorąży Jan Dolata, b. kapelmistrz, muzyk i dyrygent. Pochodził z Pleszewa, z wykształcenia był instrumentalistą, kwalifikacje muzyczne zdobył w czasie służby wojskowej, bo w wieku 16 lat jeszcze w Pleszewie wstąpił w 1947 r. do orkiestry 12 Kołobrzeskiego Pułku Piechoty, który w 1950 został przeniesiony do Gorzowa; w wieku 28 lat był już tamburmajorem, później – kapelmistrzem, od 1984 na emeryturze; jako kapelmistrz 5 marca 1984 r. poprowadził jeszcze w teatrze koncert z okazji 35-lecia działalności gorzowskiej orkiestry garnizonowej. Od l. 50. grał na waltorni w orkiestrze dętej kolejarzy, należał też do pionierów orkiestry „Stilonu”, która powstała w 1958 r., przez ostatnie 30 lat dyrygował orkiestrą dętą OSP „Siedlice”, pod jego batutą orkiestra ta zdobyła wyróżnienie na PARA w 1998. Uczył także dzieci i młodzież gry na instrumentach. W 1987 został prezesem nowo utworzonego okręgu Polskiego Związku Chórów i Orkiestr. Odznaczony był m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, medalem „Zasłużony dla kultury polskiej” oraz odznaką honorową m. Gorzowa. Żył blisko 87 lat.

5 marca w wieku prawie 92 lat zm. Czesław Barłóg, przedsiębiorca i ogrodnik. Pochodził z Szamotuł. z zawodu – szkółkarz, w 1940 r. trafił na roboty u bauera w Niemczech, po wojnie mieszkał w Drezdenku, od 1969 w Gorzowie, pracował m.in. w „Przemysłówce” i w Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej (RSOP), gdzie prowadził kiermasze z drzewkami, choinkami, kwiatami, odpowiadał za szkółkarstwo, w 1980 r. był już emerytem. W 1990 wydzierżawił zaniedbaną posesje przy Garbary 14, gdzie do ok. 2010 prowadził Centrum Zaopatrzenia Ogrodnictwa, pozostając najstarszym czynnym biznesmenem w mieście.

17 marca, 2 dni po 95. urodzinach, odszedł Józef Rut, kolejarz, działacz sportowy, b. radny. Pochodził spod Gniezna, przed 1947 r. podjął pracę w Strzelcach Krajeńskich, od 1956 – w Gorzowie. Był działaczem piłkarskim i kolejowego klubu „Warta”, w 1983 r. został wiceprezesem klubu, w 1992 członkiem zarządu kolegialnego; w 1996 wspomniany jako członek Klubu Seniorów GOZPN. Należał do PZPR, w 1979 pozostawał I sekretarzem KZ w PKP, w 1961 kandydował do MRN z miejsca niemandatowego, radnym był od 19.03.1964 do końca kadencji. Zm. w 30 dni po śmierci żony Wandy (1926-2018), w 2007 oboje świętowali 60-lecie małżeństwa.

23 marca w wieku prawie 71 lat zm. Danuta Śleziak, historyk sztuki, b. kierowniczka „Spichlerza” i nauczycielka w Liceum Plastycznym. Z wykształcenia historyk sztuki po studiach na KUL, w 1983 została kierowniczką nowo otwartej galerii PSP „Ars” przy ul. Wełniany Rynek 8, od 1988 kierowała oddziałem muzeum „Spichlerz”, także w 2003 r. później pracowała jako starszy kustosz w Muzeum im. Dekerta, pod jej opieką znajdowała się kolekcja „W kręgu Arsenału”, za skatalogowanie zbioru malarstwa współczesnego otrzymała w 2009 r. nagrodę pieniężna prezydenta miasta. Od powstania Liceum Plastycznego w 1994 wykładała tam historię sztuki, była jedną z czterech osób, które dotrwały do XX-lecia szkoły, odeszła w styczniu 2016. W l. 80 publikowała liczne recenzje plastyczne na łamach „Ziemi Gorzowskiej”, wykonała podpisy w albumie Secesja i historyzm w Gorzowie Wlkp. (WiMBP Gorzów, 2009). W 1988 r. wyróżniona została Brązowym Krzyżem Zasługi, w 1996 otrzymała odznakę „Zasłużony działacz kultury”. Pochowana została cmentarzu w Świebodzinie.

28 marca, w miesiąc po 80. urodzinach odszedł dr Cezary Symonowicz, inżynier budownictwa, biegły sądowy, działacz społeczny i kościelny, b. radny. Z zawodu budowlaniec, już w wieku emerytalnym obronił pracę magisterską, a w 2005 – rozprawę doktorską. Od końca lat 50. zatrudniony był w kierownictwie odbudowy gorzowskiego śródmieścia, później znany głównie z inwestycji kościelnych, od 1990 r. był jednym z projektantów i nadzorcą prac przy rozbudowie kościoła pw. NMP Królowej Kościoła przy ul. Żeromskiego, z jego inicjatywy w 2001 r. na dachu świątyni zamontowano figury świętych, później zajmował się budową kościoła pw. Najświętszego Zbawiciela przy ul. Niemcewicza; zajmował się też konserwacją wieży kościoła katedralnego i szczególnie przeżył jej pożar, dał temu wyraz książką Dzieje Katedry w Gorzowie Wielkopolskim (Gorzów 2018), która była skróconą wersją pracy magisterskiej z pocz. l. 90. W 1989 r. był organizatorem koła miejskiego Klubu Chrześcijańsko-Demokratycznego i jego pierwszym przewodniczącym, w 1990 r. przegrał wyboru na przewodniczącego TZW Stronnictwa Pracy, z listy KO „Solidarność” wszedł w 1990 do Rady Miejskiej i został przewodniczącym Komisji Gospodarki Komunalnej, z listy SP był też radnym Sejmiku Lubuskiego II kadencji (2002–2006), z tej racji zasiadał w Komitecie Sterującym pracami nad Lubuską Regionalną Strategią Innowacji; w 2005 r. kandydował do Sejmu z listy Ogólnopolskiej Koalicji Obywatelskiej. Był prezesem Bractwa Męki Pańskiej przy sanktuarium św. Weroniki Giuliani w parafii NMP Królowej Polski. Za działalność społeczną odznaczony był m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi (2001) i złota honorową odznaka m. Gorzowa (2003).

30 marca zmarł nagle w wieku 74 lat Piotr Steblin-Kamiński, działacz kultury, bloger. Ukończył Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Zmechanizowanych we Wrocławiu, za sprawą wojska trafił do Gorzowa, z wojskiem rozstał się mie4 z własnej woli na pocz. l. 80. XX w., od 1994 r. zatrudniony był jako kierownik techniczny Teatru um. Osterwy w Gorzowie, na tym stanowisku jeszcze w 2006 r., ostatnio występował jako emeryt. Od chwili zamieszkania w Gorzowie związał się z gorzowskimi środowiskami kulturalnym, występował też w kręgu legendarnego „Stolika nr 1” w gorzowskim „empiku”, właśnie jako „Ostatni ze Stolika nr 1” publikował swój blog m.in. na naszym portalu. Angażował się w różne akcje społeczne, najbardziej znana była kampania na rzecz remontu Szkoły Podstawowej nr 1.

Tego samego dnia, właśnie 30 marca, w wieku 79 lat odeszła Maria Wojakowska, była pracownica „empiku”, może nawet jedna z pierwszych, kilkakrotnie nagradzana przy okazji jubileuszy tej placówki.

8 kwietnia w Zielonej Górze w wieku 85 lat zm. prof. dr hab. Franciszek Pastwa, socjolog, em. nauczyciel akademicki, ale najstarsi gorzowianie pamiętają, że w l. 1957-1970 mieszkał i pracował w Gorzowie. W l 1958-1962 uczył historii w Technikum Ekonomicznym, w 1962 był już sekretarzem propagandy KMiP PZPR w Gorzowie, od 1963 określany jako II sekretarz, na funkcji tej do 1970, następnie awansował dyrektora Delegatury GUKPPiW, czyli cenzury w Zielonej Górze, od 1976 r. pracował w Instytucie Pedagogiki Społecznej WSP, gdzie kierował Zakładem Socjologii, a w 1994 został zastępcą dyrektora w nowo powstałym Instytucie Socjologii WSP, od 2002 – UZ, gdzie pracował do 2003, kiedy przeszedł na emeryturę.

13 kwietnia w wieku 96 lat odszedł Jerzy Wygnaniec, kombatant i pionier Gorzowa, działacz sportowy. Pochodził z Borysławia pod Drohobyczem, jego rodzice już we wrześniu 1945 r. zamieszkali w Gorzowie. Był uczniem gimnazjum w Drohobyczu, gdzie wykładał Bruno Schulz, wykształcenie uzupełnił wieczorowo w Technikum Ekonomicznym w Gorzowie. Podobnie jak ojciec był przed wojną pracownikiem rafinerii „Galicja” w Drohobyczu, w czasie okupacji służył w AK, uciekając przed NKWD wstąpił do 2. Armii WP, po wojnie przeniesiony do jednostki lotniczej, po demobilizacji dopiero w listopadzie 1946 r. osiadł z żoną Wiktorią (1922–2003) w Gorzowie. W czasie okupacji zdobył zawód montera telefonicznego, w Gorzowie podjął pracę w telekomunikacji, następnie pracował w Ubezpieczalni Społecznej (ZUS), w końcu w „Stilonie”, gdzie przed 1970 awansował na kierownika działu zatrudnienia i płac, a w 1981 r. przeszedł na emeryturę. Przed wojną był piłkarzem „Junaka” Drohobycz, w 1947 – współzałożycielem KS „Gorzovia” i kierownikiem sekcji lekkoatletycznej, w 1958-1961 – prezesem ZKS „Unia” i „Stilon”, gdzie kierował też sekcjami pływacką i koszykarską, w 1973-1981 stał na czele zakładowego koła PTTK. W l. 90. był sekretarzem ZW Związku Kombatantów i b. Więźniów Politycznych, amatorsko uprawiał malarstwo. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Partyzanckim, medalem „Za długoletnie pożycie małżeńskie”, odznaczeniami regionalnymi.

Ten rok szczególnie dotknął środowisko dawnego „empiku”, 22 kwietnia w wieku 77 lat zmarła długoletnia dyrektora Klubu MPiK, Maria Łozińska. Od 1961 r. pracowała w gorzowskich placówkach kultury, w 1963-1976 kierowała Gorzowskim Domem Kultury „Kolejarz”, będąc jednocześnie kierowniczką kina „Kolejarz”, z jej inicjatywy w 1966 reaktywowano tam DKF „Megaron”. Od 1976 do co najmniej 1987 r. była dyrektorem Klubu MPiK, w tej roli stała się gospodynią legendarnego „Stolika nr 1”, odeszła być może jako ostatni świadek tych spotkań. Od 1965 r. zasiadała w Komisji Kultury MRN jako członek spoza rady, w 1969-1973 była radną MRN, w 1984 r. organizowała w klubie Towarzystwo Polsko-Greckie, przez 6 lat działała w Stowarzyszeniu Promocji Kultury. Razem z mężem kolekcjonowała antyki i obrazy, która kupowała na raty od artystów wystawiających „empiku”, zgromadziła ponad 130 sztuk różnych dzwonów i dzwonków. Przez ostatnie lata chorowała ciężko na raka, pochowana została obok męża, którego przeżyła o równo 2 tygodnie; Szczepan Łoziński (1942-2018), niegdyś nauczyciel Zespołu Szkół Rolniczych w Kamieniu Małym, następnie właściciel gospodarstwa rolnego i fermy drobiu w Deszcznie.

To zapewne przypadek, ale wymowny, że akurat 1 maja zm. Stanisław Stachowiak, b. dyrektor ZM „Gorzów. Tuż po studiach z nakazu pracy trafił we wrześniu 1956 r. do Gorzowa i podjął pracę w ZM „Gorzów”, gdzie pracę zawodową zaczynał od stanowiska mistrza, w 1958 r. był już głównym metalurgiem, ok. 1963 r. został głównym inżynierem i zastępcą dyrektora ds. technicznych, a w 1972–1990 był dyrektorem naczelnym zakładu, od 1990 na rencie; w marcu 1989 objął udziały w spółce „Mezar”. W 1957 r. był jednym z organizatorów zakładowego koła STOP (Stowarzyszenie Techniczne Odlewników Polskich), od 1975 pełnił funkcję prezesa OW NOT, ponownie wybrany w 1979. Od 1968 członek PZPR, w 1971 został członkiem Egzekutywy KMiP PZPR w Gorzowie, był też delegatem na III (1979) i IV (1981) Miejską Konferencje PZPR. Jeszcze jako bezpartyjny został w 1958 radnym MRN, także w kadencji 1961-1964, a w 1975-1980 był radnym WRN w Gorzowie; w 1980 został przewodniczącym Okręgowej Komisji Wyborczej dla wyboru posłów. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim OOP (1971). Pochowany został 5 maja obok żony Kazimiery (1936-2017), nazajutrz skończyłby 87 lat.

5 lipca w wieku 84 lat odszedł prof. dr hab. Lucjan Agapow, jeden z najbardziej znanych gorzowskich naukowców, emerytowany pracownik AWF, współtwórca Drawieńskiego Parku Narodowego i przewodniczący Rady Naukowej DPN. Pochodził z Lubelszczyzny, rodzice po wojnie zamieszkali w Poznaniu, a w maju 1949 – w Lipkach Wielkich, tu ukończył SP, następnie LO w Skwierzynie i Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego, zajmował się hydrobiologią wód Pojezierza Myśliborskiego i Ziemi Lubuskiej, w 1971 r. obronił pracę doktorską, w 1988 habilitował się, w 1991 został profesorem US, a w 1999 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Od co najmniej 1961 pracował w SN w Gorzowie, w 1973-1990 i 2000-2004 był pracownikiem AWF, był kierownikiem Zakładu Biologii i Ochrony Przyrody Filii AWF, w l. 1979-1982 – pierwszym prodziekanem ds. nauki, a w 1990 objął na krótko stanowisko prodziekana ds. dydaktyki Zamiejscowego Wydziału WF; w l. 1990-1993 był prodziekanem do spraw kształcenia, a w 1996-1999 dziekanem Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Szczecińskiego, w 2000 r. wrócił do Gorzowa i kontynuował pracę w ZWKF, w 2001 objął Katedrę Przyrodniczych Podstaw Kultury Fizycznej, a we wrześniu 2004 r. przeszedł na emeryturę, nadal jednak pracował w Zakładzie Biologii i Ochrony Przyrody i zasiadał w Radzie ZWKF, w 2005 r. wykładał też w PWSZ. Był członkiem Ligi Ochrony Przyrody i Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej, przed 1982 r. stanął na czele Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Gorzowie, później zasiadał też w Regionalnej Radzie Ochrony Przyrody, przewodniczył Radzie Naukowo-Społecznej Zespołu Parków Krajobrazowych województwa lubuskiego, był współtwórcą licznych rezerwatów przyrody. Od 1976 r. kierował badaniami w dorzeczu środkowej Drawy, w 1978 r. należał do inicjatorów utworzenia w tym rejonie parku narodowego, wysiłki te zaowocowały w 1990 utworzeniem Drawieńskiego Parku Narodowego, sam w 1990-2014 był przewodniczącym Rady DPN, zwieńczeniem tej działalności była wydana w 1998 pod jego redakcją książka Drawieński Park Narodowy. Jego bibliografia obejmuje kilkaset publikacji, w tym referaty, wykłady, skrypty i podręczniki, w tym prace zbiorowe. Przez co najmniej jedną kadencję (1980-1984) zasiadał w WRN, a w 1988 został członkiem Komisji Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WRN jako członek spoza rady, w 1990 r. został radnym gorzowskim z listy „Unia na rzecz miasta” (116 głosów), ale już 19 XII 1990 złożył mandat z powodu wyjazdu do Szczecina.

1 czerwca w wieku 85 lat zm. Kazimierz Giziński, em. nauczyciel II LO. Po ukończeniu Liceum Pedagogicznego uczył w wiejskiej szkole, następnie podjął studia na Wydziale MT.-Fiz.Chem. WSP w Gdańsku, które ukończył na WSP w Opolu, a w 1961-1985 wykładał fizykę w LO nr 19 i II LO.

Tydzień później, 7 czerwca, w wieku 85 lat zm. w Opolu Józef Kluczniok, lekarz weterynarii, b. trener gorzowskich ciężarowców. W 1952 r. ukończył Liceum Rolniczo-Hodowlane w Ornontowicach, w 1962 – Wydział Weterynaryjny WSR we Wrocławiu, a w 1975 – Podyplomowe Studium Higieny Produktów Zwierzęcych. W l. 1962-1975 pracował w Zakładach Mięsnych w Gorzowie, następnie – w Zakładach Mięsnych w Ostródzie-Morlinach, od 1978 r. – w Zakładach Mięsnych w Opolu, a od 1984 r. – w Opolskich Zakładach Drobiarskich, od 1997 r. – na emeryturze. W młodości uprawiał podnoszenie ciężarów, w 1964 r. zorganizował sekcję podnoszenia ciężarów w KKS „Warta”, był jej pierwszym kierownikiem i trenerem; sam zaliczał się też do czołowych zawodników, zdobył nawet brązowy medal na MP Federacji Kolejarz w wadze ciężkiej. Ostatnio zajmował się akwarystyką, był znany z wielu fachowych publikacji w prasie akwarystycznej, ponadto uprawiał rzeźbę w drewnie i malarstwo olejne.

21 czerwca w wieku 86 lat zm. Maria Morawska, znana pod imieniem Malina, wdowa po Zdzisławie Morawskim (1926-1992), gorzowskim pisarzu, poecie i dramaturgu; była córką Teofila Dudzińskiego (1878-1961), drukarza spod Warszawy, działacza SDKPiL, który w 1945 zamieszkał w Gorzowie, stając się nie tylko pionierem, ale i nestorem gorzowskiego drukarstwa. Sama w 1951 r. ukończyła I LO w Gorzowie, następnie studia biologiczne, pracowała w przetwórstwie owoców i warzyw, została nawet uznana za racjonalizatora w Zakładach Przetwórstwa Zbożowego, jako emerytka uprawiała m.in. paralotniarstwo. W 1962 została drugą żona Z. Morawskiego, z tej racji stała się również uczestnikiem życia kulturalnego w mieście, a jako wdowa zajmowała się m.in. propagowaniem dorobku męża.

9 sierpnia w wieku 86 lat odszedł ks. kanonik Wacław Pławski, mieszkający u rodziny w Racławiu rezydent parafii w Baczynie. Jego rodzice repatriowali się w 1945 r. z terenu Białorusi do Racławia w gm. Bogdaniec. Ukończył WSD w Gorzowie, tu też przyjął w 1963 r. święcenia kapłańskie, prymicje odprawił w kościele racławskim. Pracował następnie jako wikariusz w Sulęcinie, w Brzeziu, pow. człuchowski i w Pełczycach, w 1974 r. został administratorem parafii w Storkowie, pow. stargardzki, od 1979 r. administrował parafią św. Bonifacego w Barlinku, a w 1988-2000 był proboszczem parafii w Łobzie. Jako emeryt wrócił do rodzinnych Racławic, a 18 czerwca 2000 odprawił w kościele racławskim uroczystą mszę z okazji 700-lecia Stanowic i Racławia.

3 dni później, 12 sierpnia zm. dr Henryk Kowalewski, lekarz kardiolog, b ordynator. W 1959 uzyskał dyplom lekarski, w 1967 zrobił specjalizację I stopnia z chorób wewnętrznych, w 1972 – II stopnia, w 1980 został też specjalista II stopnia z kardiologii. Przeszedł wszystkie szczeble kariery zawodowej, do 1986 r. pozostawał ordynatorem I Oddziału Wewnętrznego w Szpitalu Miejskim, następnie kierował Oddziałem Kardiologii nowo otwartego Szpitala Wojewódzkiego, także w 1997. Wydał wspomnienia Moje życie na Kresach: Rudnia Nalibocka – Niemcy (Gorzów 2010). Ostatnio prowadził prywatny gabinet kardiologii i chorób wewnętrznych przy ul. Sielskiej. Tradycje zawodowe kontynuuje syn Tomasz, także kardiolog.

16 sierpnia zakończył swe 79-letnie życie Roman Siwiak, sędzia, legenda gorzowskiego żużla. Jego rodzice już w 1945 r. zamieszkali w Gorzowie, sam w 1960 r. został pracownikiem ZM „Gorzów”, a w 1969-1986 był działaczem KS „Stal”, gdzie pełnił m.in. funkcję kierownika drużyny, od 1974 zasiadał w zarządzie klubu, a w 1980 został wiceprezesem ds. motorowych; był kierownikiem zawodów w turnieju pożegnalnym Edwarda Jancarza (1946–1992), który odbył się w 1986 r. w Gorzowie. W l. 1977-1999 występował jako sędzia żużlowy, należał do krajowej czołówki arbitrów, w 1983 r. poprowadził m.in. pierwszy turniej o puchar „Ziemi Gorzowskiej”, 18. finał „Srebrnego Kasku” w Toruniu i 7. Finał „Brązowego Kasku” w Ostrowie, w 1984 r. – 3. Kryterium Asów Polskich Lig Żużlowych w Bydgoszczy, 19. Finał „Srebrnego Kasku” w Lublinie, 34. Memoriał Alfreda Smoczyka w Lesznie, w 1986 r. – finał Indywidualnych Mistrzostw Polski w Tarnowie, Międzynarodowy Czwórmecz Drużyn Juniorów na żużlu w Zielonej Górze, w 1988 r. – oba finały IMP w Lesznie i Gdańsku, a także turniej „Gloria Victis” w Lesznie i międzypaństwowy testmecz Polska-Czechosłowacja w Gorzowie, w 1990 r. – mecz towarzyski Svemo – PZMot. w Gorzowie, a 27 maja 1990 r. – turniej pożegnalny Jerzego Rembasa w Gorzowie; 21 czerwca 1991 podczas meczu ligowego „Apator” Toruń – „Polonia” Bydgoszcz w Toruniu, przedkładając zasady fair-play nad regulamin, dopuścił do zawodów szwedzkiego żużlowca Pera Jonssona, który przyjechał do Torunia bez ważnej licencji, za to został na pół roku odsunięty przez GKSŻ od sędziowania. Łącznie prowadził ok. 400 imprez, jedną z ostatnich były I Otwarte Mistrzostwa Gorzowa (2 X 1999), z pulpitem sędziowskim pożegnał się 4 grudnia 1999 r. podczas Turnieju Gwiazdkowego w Pile. W 1984 r. został przewodniczącym Kolegium Sędziowskiego GKSŻ, w 1999 r. ponownie wybrany do tego gremium, do 2003 r. zasiadał też GKSŻ. Był też komisarzem toru na zawodach ligowych, a do 2013 r. pełnił funkcję komisarza technicznego Światowej Federacji Motocyklowej (FIM). Odznaczony był m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1984) i odznaczeniem „Zasłużony dla Polskiego Związku Motorowego” (1999). Zmarł 13 dnia po swych 79. urodzinach, w 18 dni po śmierci żony Mirosławy (1943-2018).

17 sierpnia Gorzów stracił niezwykłą osobę, jaką niewątpliwie była Elżbieta Kuczyńska, piosenkarka, aktorka, reżyserka. Urodziła się prawie 69 lat temu w Warszawie, młodość i lata nauki spędziła w Poznaniu, od 1972 r. związana z Gorzowem. Z domu – Perz, była córką wojskowego, nazwisko nosiła po byłym mężu, którym był Sylwester Kuczyński (1947-2013). Zawód inżyniera elektryka porzuciła po kilku latach, stając się socjoterapeutką, ukończyła bowiem także Studium Kultury Żywego Słowa UW, studium pomocy psychologicznej na Uniwersytecie Poznańskim, brała udział w treningach interpersonalnych Instytutu Terapii „Gestalt” w Krakowie, w 1996 ukończyła studia teologiczne w Gorzowie. W l. 1972-1976 pracowała w Zakładach Energetycznych, następnie była instruktorem w WDK, w 1992 r. związała się z MDK, gdzie prowadziła zajęcia z grupami teatralnymi, od 1993 r. zajmowała się też treningiem rozwoju osobistego. Już w l. 60. zadebiutowała jako sopranistka w Chórze Kantatowo-Oratoryjnym Filharmonii Poznańskiej, w czasie studiów zainteresowała się piosenką poetycką i brała udział w Giełdach Piosenki Turystycznej, występowała też krótko w kabarecie „Przyja&Ciele”, w 1969 r. zdobyła nagrodę główną na I Festiwalu Studenckiej Piosenki Rajdowej w Poznaniu, wspólnie z mężem wystąpiła w 1974 na I Lubuskich Spotkaniach z Piosenka Turystyczną w Żaganiu, gdzie otrzymała nagrodę za wykonawstwo i aranżację. Karierę estradową zapoczątkował w 1974 r. Festiwal Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze, gdzie zdobyła Złoty Samowar i nagrodę (główną) przewodniczącego ZG TPPR, a także nagrodę dziennikarzy, w tym samym roku zdobyła jedną z trzech głównych nagród na KFPP w Opolu, w 1977 otrzymała trzecią nagrodę (za interpretację) na IV Ogólnopolskich Spotkaniach Zamkowych „Śpiewajmy Poezję” w Olsztynie, w 1978 – „Złoty Pierścień” na FPŻ w Kołobrzegu; występowała także w NRD, ZSRR, a w 1983-1985 w Jugosławii (Słowenia i Macedonia). W 1986 r. uzyskała uprawnienia piosenkarki zawodowej, ale na karierę zawodową się nie zdecydowała, ograniczając się do udziału w studenckich i turystycznych imprezach estradowych, chętnie śpiewała piosenki z nurtu opozycyjnego, recytowała także poezję, od 2005 r. śpiewała też w chórze cerkiewnym; zaśpiewała ponad 100 recitali tematycznych i monograficznych; w przeszłości nagrywała amatorsko kasety magnetofonowe, w 1999 wydała pierwszą płytę CD. Od ok. 1992 prowadziła studio teatralne przy MDK, m.in. zespoły teatralne „Non notus” i „Deo integro”, zorganizowała tam też klub „Jeden świat”. Z powodzeniem próbowała też sił na deskach scenicznych, dyr. Rozhin zaprosił ją do udziału w przedstawieniu Rozstanie w czerwcu (1976), gdzie śpiewała piosenki, zagrała też Słoneczko w Przygody rozbójnika Rumcajsa (1977) oraz Wiktorynę w Chłopcy (1981), ponadto rolę tytułową w dramacie Antygona, wystawionym przez Teatr „Pryzmat” (1982), a w 1983 na Ogólnopolskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora pojechała z monodramem o Papuszy, prowadziła wtedy teatr „Piffo”. Wspierała także działalność Teatru Kreatury, zagrała Lekarza w przedstawieniu Bar Świat wg Hrabala (2002), opracowała też muzykę do spektaklu Elżbieta Bam (1999); łącznie przygotowała i wyreżyserowała ponad 50 spektakli, jednym z nich był monodram Anny Duk Persopolis, za który otrzymała w 2008 „Złotą Podkową Pegaza” na Ogólnopolskim Festiwalu Monodramów w Suwałkach. W l. 90. prowadziła w Radiu Gorzów audycje „W krainie gitary i pióra” oraz „Twoja poezja”, później związała się z Radiem Pozytyw, gdzie realizowała audycje „Muzyka podszyta poezją” i „Klub książki mówionej”. W 1999 r. obchodziła w GDK 25-lecie działalności artystycznej, 14 listopada 2016 w klubie „Pod Filarami” odbył się jej benefis z okazji 45-lecia pracy. Od lat 80. była wegetarianką, angażowała się w ochronę przyrody, był jednym z założycieli Stowarzyszenia Empatia i organizowała kampanie w obronie karpia. Otrzymała m.in. „Złotą Odznakę Recytatora”, doroczną nagrodę TKT (1992), w 2009 uhonorowana został „Motylem”, nagrodą kulturalną prezydenta miasta, a z okazji 45-lecia działalności odznaką „Zasłużony dla kultury polskiej” (2014).

4 września w wieku w 92 lat zm. ppłk Stanisław Burda, honorowy prezes LOW LOK. Był oficerem politycznym WP, od 1953 – w Gorzowie, w przeszłości należał do ZMW „Wici”, był działaczem Ligi Przyjaciół Żołnierza i Ligi Obrony Kraju, w 1985 pozostawał wiceprezesem ZW LOK w Gorzowie; od 1976 r. był zatrudniony etatowo jako kierownik biura ZW LOK w Gorzowie, funkcję tę pełnił także w Lubuskiej Organizacji Wojewódzkiej LOK, w tej roli faktycznie kierował organizacją i z tego tytułu wyróżniony został tytułem honorowego prezesa LOW. W 2014 r. otrzymał Medal 70-lecia, został też wpisany do księgi zasłużonych Lubuskiej Organizacji Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Zielonej Górze.

10 września, w wieku 90 lat odszedł dr Zdzisław Makowski, lekarz pediatra, b. ordynator i konsultant wojewódzki, nestor gorzowskiego środowiska medycznego. W 1955 r. ukończył studia na AM w Łodzi, w 1959 r. zrobił specjalizację I stopnia z pediatrii, w 1965 – II st., a w 1965 – I st. z anatomii patologicznej; skończył także... klasę śpiewu solowego w PSM (1958–1962). Od 1 stycznia 1956 r. pracował w oddziałach dziecięcych Szpitala Miejskiego, w 1959-1980 kierował oddziałem dla dzieci starszych, koordynując od 1969 wszystkie oddziały dziecięce, a 1989-1999 był ordynatorem oddziału pediatrycznego w Szpitalu Wojewódzkim, w 1980 podjął też pracę w poradni dziecięcej, w 1985-1999 był dyrektorem Wojewódzkiej Przychodni Matki i Dziecka, pełniąc jednocześnie w 1986-1999 funkcję konsultanta wojewódzkiego z pediatrii; w 1999 przeszedł na emeryturę, ale już w 2000 podjął pracę w Wydziale Polityki Społecznej LUW, ostatnio jako pełnomocnik wojewody ds. nadzoru merytoryczno-organizacyjnego w opiece nad matką i dzieckiem. Prowadził też prywatny gabinet przy ul. Kazimierza Wielkiego. W grudniu 2012 r., po 57 latach pracy zawodowej, w tym 12 – w LUW, przeszedł ponownie na emeryturę, żegnany osobiście przez wojewodę Marcina Jabłońskiego. Przez wiele lat był przewodniczącym gorzowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

19 września w wieku 86 lat zm. Janusz Lisowski, współwłaściciel firmy „Goma”. Był synem Jana (1900-1985) i Marii (1894-1971), pionierów gorzowskiej oświaty, bratem Stanisława (1929-2015), legendarnego „Szefa”, znanego rajdowca i mechanika. W 1951 r. ukończył I LO, w 1956 r. – Politechnikę Gdańską, po studiach pracował m.in. w biurze konstrukcyjnym „Stilonu”, w dziale technologicznym ZM „Gorzów”, a w 1969-1991 w GZPML i „Gomadzie”, w 1992 r. przystąpił do spółki „Goma”, w której zajął się marketingiem i reklamą. Był członkiem 10-osobowego zespołu „Gomadu”, który w 1981 został wyróżniony nagrodą NOT II stopnia za opracowanie i wdrożenie do produkcji zmodernizowanych frezarek dolnowrzecionowych. W l. 50. startował w motocrossie w klasie 350 ccm, w 1950-1951 wygrywał mistrzostwa okręgu poznańskiego, był mistrzem okręgu zielonogórskiego. Później był działaczem sekcji motorowej „Stali”, w tej roli w 1970 r. kierował rajdem do Siekierek i Gozdowic, w 1976 należał do organizatorów Automobilklubu Gorzowskiego i zasiadał w zarządzie, m.in. jako wiceprezes, a w 1989-1990 był prezesem.

18 października Gorzów stracił Piotra Jagielnika, zdolnego fotografa i grafika. Ukończył SP nr 6 (1977-1985) i Zespół Szkół Budowlanych (1985-1990), w 1993 otworzył agencję reklamowo-fotograficzną „Zoom”, uznanie zdobył jako twórca oryginalnych kolaży łączących stare fotografie ze współczesnym zdjęciami Gorzowa. Żył 48 lat.

Opr. Jerzy Zysnarski.