Park księcia Pücklera w Branitz

2015-05-24, Na szlaku

Najbardziej podziwianym parkiem założonym przez księcia Pücklera jest Park Mużakowski położony po polskiej stronie w Łęknicy i po niemieckiej w Bad Muskau (pisaliśmy o nim niedawno), ale książę był również twórcą wspaniałego parku w Branitz koło Cottbus.

Książę Hermann von Pückler-Muskau i Luiza

Urodził się w 1785 roku w niezwykle bogatej rodzinie, był dzieckiem krnąbrnym, zawsze szukał zajęć i ludzi niezwykłych. Gdy w 1811 roku odziedziczył wielki majątek, rozpoczął zakładanie ogrodu wokół siedziby rodu w Muskau. Po jednej stronie Nysy (obecnie niemieckiej) zbudował pałac i otaczający go ogród francuski, zawsze starannie utrzymany, natomiast po drugiej stronie tej rzeki (obecnie polskiej) ogromny park angielski, a więc zaprojektowany z większą swobodą. Takie inwestycje wymagały bardzo dużych pieniędzy. Ażeby je zdobyć, wybrał się do Berlina, gdzie szukał żony, jeżdżąc po Unter den Linden karetą zaprzężoną w białe jelenie. Tam poznał Luizą z domu Hardenberg, wtedy już rozwiedzioną z pierwszym mężem, oraz jej córkę Adelajdę. I w 1817 roku ożenił się, ale nie z młodszą damą, ale ze starszą od siebie o 9 lat Luizą. Jej ojciec Karl August von Hardenberg był kanclerzem Prus, człowiekiem bogatym i bardzo cenionym za wprowadzone reformy. To on zbudował swój pałac niedaleko Kostrzyna we wsi nazwanej później od jego nazwiska Neuhardenberg. Stoi tam nadal i zachwyca urodą.

Ale nawet ogromne pieniądze żony nie wystarczały na ogrodnicze wydatki męża. Podobno to był pomysł Luizy, aby małżonkowie rozwiedli się, a wtedy Hermann będzie mógł ponownie ożenić się z damą, która wniesie mu kolejny majątek na organizację parku. Podobno nawet król wyraził na to zgodę. Rozwód przeprowadzono, książę kandydatkę znalazł w Anglii, ale ostatecznie do nowego małżeństwa nie doszło, natomiast Hermann pisał do Luizy niezwykłe listy, które po opublikowaniu zrobiły furorę w Europie i przyniosły mu całkiem spore pieniądze. Oczywiście zużytkowane na następne etapy Parku Mużakowskiego. Mimo formalnego rozwodu Hermann i Luiza żyli razem w pełnej zgodzie. Tymczasem wydatki na pałac i park w Mużakowie (Muskau) tak obciążyły finanse księcia, że doszło do ich licytacji.

W 1845 roku 60-letni książę Hermann von Pückler-Muskau musiał opuścić ukochane Muskau i przenieść się do innego rodowego majątku w Branitz, wtedy koło Cottbus, teraz tereny te znajdują się w obszarze miasta. Razem z nim przeniosła się również księżna Luiza.

Pałac w Branitz

Już w 1845 roku stał w Branitz duży pałac, ale miał funkcję mieszkalną, a nie reprezentacyjną. Otaczały go zabudowania gospodarcze, wokół były pola uprawne, a całością zarządzał dzierżawca. Książę Pückler rozpoczął od przeniesienia funkcji gospodarczych majątku poza obszar swojego widzenia i od oryginalnego wyposażenia pałacu. Na szczęście wszystko to zachowało się do dziś, a więc możemy oglądać pokoje w takiej postaci, w jakiej zostawił je książę. Nie ma tu kapiącego bogactwa, ale jest elegancja, dobry smak, a kolorowe tapety na ścianach przypominają wschodnie dywany. Dużo tu pamiątek przywiezionych przez księcia z jego licznych wypraw na Wschód, m. in. jedyny portret Machbuby, księżniczki zakupionej na targu niewolników w Kairze.

W przedsionku pałacu można podziwiać galerię przodków. Obrazy zostały namalowane m. in. przez saksońskiego malarza nadwornego Silvestre i pruskiego malarza nadwornego Pesnego. W bibliotece znajduje się wiele starych ksiąg, a na biurku rozłożono plany i zapiski księcia, natomiast obok stoi model piramidy, najdoskonalej – jego zdaniem – budowli na świecie. Natomiast w salonie muzycznym centralne miejsce zajmuje bogato zdobiony piec kaflowy z ogromny herbem księcia. Tu także na ścianach wiele ozdób, najważniejszym przedmiotem jest angielskie pianino z mechanizmem młoteczkowym (hammerklavier), nabytek księcia, na którym grali m. in. Clara Schumann i Feliks Mendelssohn-Bartholdy. W tym salonie często odbywają się koncerty, a także… śluby, które tu można zawrzeć za opłatą 1500 euro. Na drugim piętrze znajduje się pokój księżnej Luizy, z aneksem sypialnym. Tu dożywała swoich dni schorowana księżna, zawsze otoczona serdeczną opieką młodszego męża.

Wokół pałacu rosną kwitnące krzewy i mnóstwo kwiatów, ale tylko tu posadzono rośliny z innych obszarów geograficznych. W parku otaczającym pałac rosną tylko drzewa i krzewy tej ziemi.

Park z piramidami

Założenie parkowe książę von Pückler rozpoczął od analizy wykorzystania wysokich wód gruntowych i położonej w pobliżu rzeki Sprewy. Zależało mu na odpowiednim nawodnieniu parku. Wykopano kanały i jeziora, które uprawnym wcześniej polom nadały całkiem nowe oblicze. Nawet teraz można dużymi łodziami pływać kanałami, by oglądać park z perspektywy wody i z pozycji siedzącej, bo obejście całego obszaru jest wprost niemożliwe. Tak zwany park wewnętrzny położony jest na obszarze 100 ha, a książę Pückler zbudował także park zewnętrzny na następnych 600 ha. Obecnie jego część zajmuje ogród zoologiczny.

Park ma charakter angielski z dużymi wolnymi przestrzeniami zamkniętymi np. oryginalną kępą wysokich drzew. Długie aleje wyznaczają trasy spacerów. Koniecznie trzeba zobaczyć ulubione miejsca księcia Pücklera, np. ławeczkę, na której lubił siadać nocą, by w świetle księżyca obserwować odbicie pałacu w specjalnie w tym celu zbudowanym stawie. Dużo tu elementów tzw. małej architektury sławiących kulturę Wschodu, różne religie, wielkie idee itp.

Celem spaceru po parku są dwie ogromne piramidy, z których mniejsza stoi na wyspie usypanej na dużym, sztucznym Jeziorze Trzcinnym. Żyjąc tu i budując ten park książę Pückler miał świadomość swoich lat i pewność, że nie dożyje urody parku w pełnej krasie, bo żeby ją uzyskał, musi minąć ze sto lat. Zbudował więc najpierw piramidę Tumulus (1856-57), w której chciał być pochowany, a później Landpyramide (1860-63) jeszcze większą piramidę na równinie. Chciał, by jego ciało wpłynęło do piramidy jak przez Styks. Zmarł w lutym 1871 roku, gdy jezioro skute było lodem. Jego trumnę wprowadzono do piramidy na wielkich saniach. Luiza von Pückler-Muskau zmarła wcześniej, bo w 1854 roku, ale po śmierci męża i jej trumnę przeniesiono do piramidy. Obie piramidy są oryginalnym elementem parkowego krajobrazu, obie niedawno zostały zrewitalizowane, a rosnące na nich krzewy są jeszcze młode. Na jesiennych zdjęciach sprzed remontu, obie aż płoną od czerwieni liści rosnących na nich krzewów. I tak będzie znów niebawem.

Festiwal Ogrodniczy

Do Branitz pojechaliśmy na Festiwal Ogrodniczy. Choć otoczony ogromny rozgłosem jako wyjątkowa plenerowa impreza na terenie Łużyc, po prostu nas rozczarował. Był przede wszystkim ofertą handlową, można tam było kupić mnóstwo roślin i innych produktów do ogrodów, ale takich samych, jak oferują nasze markety. Ale tylko tu przechadzali się goście księcia Pücklera, którzy swoimi strojami wprowadzali wspomnienie przeszłości.

Wieczorem zapowiadano koncerty i inne atrakcje kulturalne. Na ten festiwal zjechało mnóstwo gości, duży parking samochodowy szybko został całkowicie zapełniony. Nasz doroczny ogrodniczy jarmark w Gliśnie jest znacznie większy i bardziej atrakcyjny, z cenami w złotówkach, a nie w euro. Szkoda, że Niemcy o tym nie wiedzą.

Pomimo lekkiego rozczarowania współczesnością, wycieczka do kolejnego (po Parku Mużakowskim) parku księcia Hermanna von Pückler-Muskau i księżnej Luizy była bardzo ciekawa.

Wycieczkę opracował i zorganizował Juliusz Kuźma, prezes Koła PTTK „Stilon” dla członków i sympatyków tego Koła. Naszą przewodniczką była pani Marzena, Polka mieszkająca w Cottbus, tamtejsza nauczycielka języka polskiego. I wielbicielka księcia Pücklera.

Tekst i zdjęcia

Krystyna Kamińska

Na szlaku

Włoskie miasteczko na dzień, weekend lub cały urlop

Jedno z ulubionych przez rzymian na letni wypoczynek miejsc – niewielkie Anzio to nie tylko piaszczysta plaża i lazurowe morze. To także miejsce nasiąknięte historią i to taką z wyższej półki.