Echogorzowa logo

wiadomości z Gorzowa i regionu, publicystyka, wywiady, sport, żużel, felietony

Jesteś tutaj » Home » Na szlaku »
Marka, Wiktoryny, Zenona , 29 marca 2024

Paradyż znaczy raj, wcale od nas nieodległy

2016-07-25, Na szlaku

Mniej więcej w połowie drogi między Gorzowem i Zieloną Górą jest Gościkowo.

medium_news_header_15548.jpg
Klasztor pocysterski od strony drogi przez Gościkowo

Na skraju wsi, w pobliżu jeziora Paklicko Wielkie, stoi klasztor pocysterski. Dziś siedziba Wyższego Seminarium Duchownego diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.

Początki klasztoru sięgają 1230 r., kiedy wojewoda poznański i jednocześnie kasztelan głogowski Mikołaj Bronisz sprowadził tu cystersów. Gospodarze tej ziemi, Piastowie, rozumieli, że swoją władzę mogą umocnić przy wsparciu Kościoła. A ponieważ tam gdzie pojawiali się cystersi, następował rozwój nauki, kultury, medycyny, rzemiosła, rolnictwa, władcy wybrali ich, jako tych, którzy będą mieli wpływ na rozwój cywilizacyjny państwa.

Pierwszy, drewniany klasztor, otrzymał łacińską nazwę Paradisus Sanctae Mariae, co po polsku tłumaczy się, jako Raj Matki Boskiej. Przez miejscową ludność łacińska nazwa została spolszczona. Do historii przeszła, jako Paradyż. Cystersi słynęli z kultu Bożej Rodzicielki. Ich liturgia ma charakter maryjny. Na przykład klasztor w Bierzwniku otrzymał nazwę Las Świętej Marii, w podgorzowskich Mironicach Miejsce Nieba.

Pierwszymi mieszkańcami Paradyża byli mnisi z brandenburskiego Lehnina. Na ich zlecenie murarze z Doberlugu zaczęli stawiać świątynię i klasztor. Zdaniem części badaczy, obiekty opactwa nigdy nie powstały według pierwotnego planu. Na dodatek w 1633 r. uległy spaleniu. To, co dziś oglądają zwiedzający Paradyż, powstało po kolejnym pożarze w 1722 r.

W chwili założenia opactwa mogło być kilku cystersów. Najwięcej, bo około 40, przebywało w jego murach w 1623 r. Potem ilość zakonników malała. W chwili likwidacji opactwa, co miało miejsce w 1834 r., przebywało w nim 17 cystersów. Kronikarze podają, że od powstania do likwidacji w klasztorze mieszkało 946 braci. Oprócz nich byli także konwersi, czyli ci, którzy nie składali ślubów wieczystych.

W dokumencie fundacyjnym z 1230 r. jest mowa o uposażeniu klasztoru. Z biegiem lat jego majątek rósł w wyniku darowizn i zakupów. W połowie XVI w. na dobra ziemskie paradyskich cystersów składało się prawie 31 tys. ha pól i 4 tys. ha lasów. Obejmowały one 30 wsi.

Wedle reguły zakonnej cystersi mieli prowadzić proste i ubogie życie w ciszy i samotności. Z biegiem lat te pustelnicze zasady były łagodzone. Mnisi, którzy złożyli śluby wieczyste, sprawowali liturgię i posługi religijne na miejscu i w okolicznych parafiach. Oprócz braci zakonnych w klasztorze przebywali konwersi, którzy nie składali ślubów, ale wyrzekali się dóbr osobistych. Konwersów nie obowiązywały śpiewy chóralne, ponieważ ich zadaniem była praca fizyczna lub nadzorcza. Podlegali mistrzowi grangi, czyli temu, który zarządzał folwarkami. Podstawowym zadaniem jednych była więc modlitwa i służba Bogu, drugich praca i modlitwa. Działo się to wedle zasady Ora et labora.

W Paradyżu od XV w. istniała niemała i bardzo ważna biblioteka, zaliczana do największych w Polsce. Kiedy rząd pruski nakazał likwidację opactwa, ostatni przeor Karol Fałęcki przekazał fragment księgozbioru do biblioteki w Warszawie. Niestety, część rękopisów i starodruków uległa rozproszeniu, część zaginęła. Po 1952 r., kiedy Paradyż stał się siedzibą Wyższego Seminarium Duchownego, udało się odbudować bibliotekę. Obecnie jest w niej ponad 1300 woluminów starodruków, wśród nich najważniejsze dzieła reformatorów religijnych, za jakich uchodzą Marcin Luter i Jan Kalwin.

W kościele są organy z 1931 r. powstałe w firmie Sauer-Walcker we Frankfurcie nad Odrą. Zastąpiły one wcześniejsze organy barokowe, których budowniczym był Wielkopolanin Joachim Gotlob Peter. Po paradyskich cystersach pozostało wiele znakomitych dzieł sztuki, na przykład wielki ołtarz z 1739 r. Nad dawnym wejściem do kościoła w nawie południowej zachowały się fragmenty średniowiecznych fresków. W kaplicy południowej jest słynący łaskami i cudami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. W obejściu znajdują się dwa barokowe obrazy błogosławionego Wincentego Kadłubka. Pozostał nagrobek opata Marka Łentowskiego, który wcześniej był dworzaninem królów Zygmunta Wazy i Władysława IV.

Po drugim rozbiorze Polski w 1793 r. Paradyż wraz z Wielkopolską znalazł się w zaborze pruskim. W 1810 r. władze nakazały konfiskatę majątku klasztornego. Najpierw budynki zajęło Katolickie Seminarium Nauczycielskie dla młodzieży polskiej i niemieckiej. W 1922 r. gospodarzem budynków została Państwowa Szkoła Średnia, której absolwenci mieli prawo wstępu na uniwersytet. W roku wybuchu drugiej wojny światowej istniał tu Zakład Kształcenia Nauczycieli. Pod koniec wojny za murami poklasztornymi Rosjanie urządzili magazyn materiałów wybuchowych. Po nich na rok obiekty przejęła polska milicja. Kolejnym gospodarzem Paradyża stali się salezjanie, którzy prowadzili Zakład Wychowawczy dla chłopców. Gdy w 1952 r. wynikł problem z utrzymaniem Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie, zarządca administracji apostolskiej ks. Zygmunt Szelążek przeniósł Wydział Filozoficzny do Paradyża. Dziewięć lat później w dawnym opactwie znalazł się także Wydział Teologiczny. Dziś jest Wyższe Seminarium Duchowne, kształcące księży dla diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. W murach pocysterskich odbywa się wiele imprez kulturalnych, m.in. w sierpniu festiwal Muzyka w raju.

Tekst i zdjęcia

Alfred Siatecki

Więcej na ten temat w mojej książce „Trzeci klucz do bramy”, Zielona Góra 2011.

Klasztor można zwiedzać codzienne z przewodnikiem. Lepiej jest wcześniej umówić się z gospodarzem obiektu.

Klasztor od strony jeziora Paklicko Wielkie

Dziedziniec wewnętrzny klasztoru, wejście do seminarium duchownego i mieszkań studentów

Kościół seminaryjny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Ostatnia restauracja kościoła seminaryjnego miała miejsce w 2015 r.

W bocznym ołtarzu kościoła seminaryjnego znajduje się cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem

Pomnik Jana Pawła II na seminaryjnym dziedzińcu

Aleja jabłoniowa w ogrodzie seminarium
X

Napisz do nas!

wpisz kod z obrazka

W celu zapewnienia poprawnego działania, a także w celach statystycznych i na potrzeby wtyczek portali społecznościowych, serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na przechowywanie cookies na Twoim komputerze. Zasady dotyczące obsługi cookies można w dowolnej chwili zmienić w ustawieniach przeglądarki.
Zrozumiałem, nie pokazuj ponownie tego okna.
x