2012-05-06, Czytaj ze mną
Pierwszy długi majowy weekend na pewno zachęcił was do ruszenia się z Gorzowa. A ponieważ sezon turystyczny dopiero się zaczyna, proponuję zaplanowanie wędrówek po najbliższej okolicy z książkami w ręku. Dlatego dziś prezentuję książki związane z turystyką.
Jedyna okazja, aby kupić książkę moim zdaniem niezbędną dla dobrego poznania naszego regionu będzie 15 maja o godz. 17.00 w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej. Książkę tę wydał po polsku, ale w Poczdamie niemiecki wydawca – Deutsches Kulturforum – w serii „Podróże kulturalne Poczdamskiej Biblioteki Europy Środkowej i Wschodniej”. Jej tytuł – „Wędrówki między Odrą a Drawą – Spotkania z Nową Marchią”.
Ciekawa jest historia tej książki. W 2006 roku Dom Historii Brandenbursko-Pruskiej w Poczdamie przygotował wystawę planszową „Nowa Marchia – spotkanie z krajobrazem historycznym”. Ponieważ interesowało mnie niemieckie spojrzenia na zabytkowe obiekty po polskiej stronie Odry, pojechałam do Poczdamu, by zobaczyć tę wystawę. Ogromnie byłam zdziwiona wyborem zabytków Gorzowa. Na wystawie pokazano tylko dwa. Pierwszy to oczywiście katedra. Natomiast drugi był dla mnie zaskoczeniem, a pytani później przeze mnie mieszkańcy Gorzowa także na ten nie wskazywali. Niemcy za najważniejszy gorzowski zabytek uznali… cmentarz żydowski. Wystawa ta prezentowana była potem w kilku innych miastach, nawet na krótko trafiła do Gorzowa. Wtedy towarzyszyła jej tylko niewielka ulotka.
Dopiero po pięciu latach ukazała się książka zrodzona w trakcie prac nad tamtą wystawą. Teraz jako samodzielne wydawnictwo, a nie katalog. Redaktorem naczelnym jest Niemiec z polskim nazwiskiem – Paweł Rutkowski, a obok autorów niemieckich są także polscy historycy: Zbigniew Czarnuch. Witold Pronobis, Jarosław Jarzewicz. Książka prezentuje historię i zabytki dawnej zaodrzańskiej Nowej Marchii, ale bardziej niż historykom może ona służyć turystom. Pokazano w niej 28 miejscowości z ich przeszłością, opisem zabytków, informacjami jak dojechać lub gdzie znaleźć. Nie znam podobnej polskiej książki, która jest jednocześnie historią i przewodnikiem po całym naszym regionie.
Rozdział dotyczący Gorzowa obok krótkiej historii miasta zawiera opis tylko katedry i cmentarza żydowskiego. Na szczęście są jeszcze zdjęcia spichlerza, willi Schroedera – obecnie muzeum, ratusza, fontanny Paukscha, które dowodzą, że nie tylko tamte dwa miejsca warto zobaczyć.
Jestem przekonana, że tę książkę powinien posiadać każdy regionalista zajmujący się Nową Marchią, a także każdy turysta poruszający się – jak mówi tytuł – między Odra a Drawą.
*
Największą atrakcją turystyczną naszego regionu jest Międzyrzecki Rejon Umocniony. Niedawno wszystkie obiekty MRU – jak w skrócie nazywa się cały Rejon – został wpisany do rejestru zabytków, a tym samym objęte pełną ochroną konserwatorską.
W październiku ubiegłego roku w Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie, czyli w turystycznym centrum MRU, odbyła się konferencja naukowa. Książkę z referatami wygłoszonymi na tej konferencji wydano pod tytułem „Fortyfikacje w Polsce. Historia. Perspektywy ochrony. Zagospodarowanie”. Ten bardzo ogólny tytuł może nieco mylić, więc wyjaśniam, że co najmniej połowa szkiców dotyczy właśnie MRU, a inne – fortyfikacji głównie naszego regionu.
Książkę otwiera tekst Grzegorza Podrucznego z Collegium Polonicum w Słubicach o nowożytnych umocnieniach w rejonie Warty i Odry od XVII po XIX wiek. Tę historię budowli obronnych dopełnia opracowanie Marcina Wichrowskiego z Muzeum Twierdzy Kostrzyn o tej największej w regionie twierdzy w XIX i XX wieku. Janusz Pokrzywnicki i Włodzimierz Grabowski z Toruńskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji porównali nasze budowle obronne z obiektami w rejonie Grudziądza. Inni referenci zajmują się szczegółowo Międzyrzeckim Rejonem. Janusz Miniewicz porównuje MRU z innymi systemami obronnymi Europy. Jacek Biesiadka na podstawie dokumentów z Fryburga obliczył, że w okresie działań wojennych obsada wszystkich obiektów w centralnym odcinku, który teraz zwiedzamy, wynosiła ponad 7 tysięcy żołnierzy, a w czasie pokoju – ponad 2 tysiące osób. Równie precyzyjne są jego obliczenia co do całego MRU: są to liczby – 32 tysiące i 10 tysięcy. Tyle żołnierzy niemieckich miało strzec umocnień, a jak wiemy, Międzyrzecki Rejon zdobyty został w zasadzie bez walki.
Inne referaty dotyczą powojennych dziejów tego obiektu: Bogusław Perzyk zajął się jego dewastacją, Maceli Tureczek przypomniał, że planowano tam zlokalizować składowisko odpadów radioaktywnych, natomiast Grzegorz Urbanek wskazuje na stan krajobrazu fortecznego i problemy konserwatorskie. Książkę kończy referat Krzysztofa Michalaka o walorach przyrodniczych całej tzw. pozycji noteckiej.
W sumie otrzymaliśmy ciekawą, wieloaspektową historię Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Całość bogato ilustrowana licznymi zdjęciami, szkicami i mapami, które bardzo ułatwiają lekturę. Chyba to pierwsza pozycja wydana przez Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie.
*
I jeszcze dwie książki o turystyce, ale naukowe, wydane przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Gorzowie. Pierwszą z tytułem „Turystyka i rekreacja w regionie” dedykowano pani profesor Wandzie Staniewskiej-Zątek. Pani profesor jest z wykształcenia biologiem, ale swoje naukowe zainteresowania skupiła na związkach przyrody z turystyką i rekreacją. W Gorzowie tworzyła obecny Zakład Organizacji i Obsługi Rekreacji i Turystyki PWSZ, jest wykładowcą, ale także – jak sądzę – daje osobisty przykład studentom. Choć formalnie jest już na emeryturze, ciągle żegluje, jeździ na nartach, a przede wszystkim nurkuje. Pozazdrościć. W naszym regionie prowadziła badania nad wykorzystaniem turystycznych walorów rzeki Drawy, a konkretnie, jak poskromić chętnych do spływania tą rzeką, żeby jej nie zadeptać. Artykuły do książki o turystyce i rekreacji w regionie gorzowskim zgłosili nie tylko pracownicy PWSZ, ale także naukowcy z konkurencyjnego Wydziału Zamiejscowego Akademii Wychowania Fizycznego oraz z kilku uczelni poznańskich. Nie sposób, bym nawet pobieżnie omówiła blisko 20 przedstawionych tu zagadnień, więc zajmujących się turystyką po prostu odsyłam do tej ciekawej książki.
Druga publikacja natomiast jest pracą autorską, napisał ją Jarosław Nadobnik a nosi tytuł „Ocena zasobów turystycznych i rekreacyjnych gminy Dobiegniew”. Tu z kolei analiza sprowadzona jest do poziomu najniższego, do obszaru zaledwie jednej gminy. Autor dokonał analizy wielu aspektów dla potrzeb turystyki, wskazał mocne i słabe strony, opisał, co zrobiono, podkreślił, co trzeba zrobić. Jest to praca przede wszystkim dla organizatorów turystyki i dla władz gminy. Na jej podstawie można wyznaczać kierunki i stymulować rozwój turystyki. Choć nie jest to przewodnik, każdy zainteresowany uprawianiem turystyki także znajdzie tam wiele ciekawych informacji. Myślę, że dobrze by było, aby każda gmina dysponowała takim głębokim, naukowym rozeznaniem swoich walorów, bo wtedy łatwiej przyciągnąć turystów.
Bo turystyka to nie tylko wypoczynek, to także gałąź nauki. Książki gorzowskiej PWSZ są tego dowodem.
Krystyna Kamińska
Jaromir
Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.
Polskie Macondo
Gorzów gospodarczy naprawdę ciekawy
Jak piosenki disco polo
Publikacje o regionie w 2018 r.
Wawrów po sąsiedzku
To co pszczoły lubią najbardziej
Wnioski z polsko-niemieckiego jubileuszu
Pamięci Maxa Bahra
Fantasy po raz czwarty
