O Międzyrzeczu i o Żydach

2014-09-15, Czytaj ze mną

Od dwunastu lat Stowarzyszenie Regionalistów Środkowe Nadodrze organizuje w Międzyrzeczu konferencje naukowe poświęcone przeszłości miasta i ziemi międzyrzeckiej. Każdej konferencji towarzyszy tom cyklicznego wydawnictwa zawierający zgłoszone referaty. Ostatni, dwunasty z tytułem „Ziemia Międzyrzecka w przyszłości” został opublikowany przy wsparciu Starostwa Powiatowego i Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej.

Redakcję wszystkich prowadzili Bogusław Mykietów i Marceli Tureczek. Przez minione 12 lat tylko jeden tom był określony tematycznie, a dotyczył osoby Alfa Kowalskiego, długoletniego dyrektora, obecnie patrona muzeum. W innych swoje dociekania prezentują autorzy zajmujący się różnymi okresami i dziedzinami przeszłości. Wokół Stowarzyszenia i redakcji skupiło się grono historyków prowadzących systematyczne badania i prezentujących ich wyniki. W tym roku na 14 autorów tylko dwóch po raz pierwszy zgłosiło swoje opracowania. Można więc powiedzieć, że w międzyrzeckiej serii publikuje stałe grono autorów. To jednocześnie plus i minus, bo wszędzie i zawsze zmiany oraz nowe spojrzenie są potrzebne.

Spośród opracowań zawartych w tomie chcę zwrócić uwagę na dla mnie najciekawsze, co nie oznacza, że dla innych czytelników ciekawe i przydatne będą jeszcze inne.

Andrzej Kirmiel, dyrektor międzyrzeckiego muzeum zastanawia się, gdzie mógł był położony klasztor, w którym w 1003 roku zamordowano pięciu pierwszych polskich męczenników. Dokumenty źródłowe lokalizację wskazują ogólnikowo, trzeba więc szukać tropów na poboczach. Autor wychodzi z założenia, że Międzyrzecz na przełomie X i XI wieku był ważnym grodem, który odwiedzali polscy i niemieccy władcy. Oczywiste więc, że właśnie tu postanowiono utworzyć centrum propagowania nowej religii, czyli chrześcijaństwa. Wielu badaczy uznaje, że klasztor znajdował się w sąsiedztwie Międzyrzecza, we wsi Święty Wojciech. Andrzej Kirmiel obala tę koncepcję, a lokalizuje go bliżej dzisiejszego zamku, czyli w obszarze obecnego rynku lub po drugiej stronie Obry, na tak zwanej Winnicy. Argumenty podaje wiarygodne, ale to ciągle hipotezy, które mogą potwierdzić tylko badania archeologiczne.

Ryszard Patorski zajmuje się kolekcją portretów trumiennych i tablic, czyli zespołem wyróżniającym Międzyrzecz. Portrety i tablice były malowane na blasze, najczęściej cynowej. Do tej pory historycy sztuki zajmowali się artystycznym wyrazem tych obiektów. Patorskiego zainteresowało to, co dotąd uznawane było za pracę rzemieślniczą, czyli kto i kiedy przygotowywał blachy pod te dzieła. Odczytuje punce, czyli jakby stemple wytwórni, lokalizuje zakłady w Międzyrzeczu i pobliskich miejscowościach, a przede wszystkim otwiera nowy rozdział badań. Naczynia cynowe znajdują się w wielu zbiorach naszego regionu, między innymi w Gorzowie, warto więc wiedzieć więcej o ludziach, którzy je tworzyli.

Tematem oddzielnych rozważań powinien być tu zamieszczony artykuł Zbigniewa Czarnucha, choć tematycznie nie dotyczy Międzyrzecza. Jego tytuł: „Przemyślenia i rozterki autora pewnego tekstu o Żydach”. Główne pytanie autora dotyczy przyczyn funkcjonowania w nas stereotypów i trudu ich przezwyciężania, tu negatywnego stosunku do Żydów. Przemyślenia te zrodziły się u autora podczas pisania rozprawy o Żydach w Witnicy, ale wracają, a nawet stają się coraz to bardziej aktualne wobec odradzających się ruchów nacjonalistycznych. To ważny problem i wnikliwie rozważony przez Zbigniewa Czarnucha. Obawiam się jednak, że artykuł opublikowany w tomie rozpraw o Międzyrzeczu, po prostu zginie i nie znajdzie właściwego rezonansu. Ale gdzie byłoby dla niego właściwsze miejsce? Nie mamy w regionie wydawnictw o szerszym zasięgu, nie ma płaszczyzn dyskusji i sporów intelektualnych. Szkoda. Ale to jeszcze jeden argument, aby sięgnąć do dwunastego tomu serii „Ziemia Międzyrzecka w przeszłości”.

***

„Ziemia Międzyrzecka w przeszłości”, tom XII, red. Bogusław Mykietów i Marceli Tureczek, wyd. Stowarzyszenie Regionalistów „Środkowe Nadodrze”, Międzyrzecz – Zielona Góra 2014, format A-4, druk i oprawa – Sonar Gorzów Wlkp. s. 170.

Na stronie stopkowej zaznaczono: „Publikacja nie ma charakteru komercyjnego i nie jest przeznaczona do sprzedaży”. Korzystałam z egzemplarza ze zbiorów Działu Regionalnego WIMBP. Zainteresowanych odsyłam na strony internetowe Stowarzyszenia, Starostwa Powiatowego lub Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.