O psach można nieskończenie

2016-07-11, Czytaj ze mną

Choć tej książki do wakacyjnych lektur nie mogę zaliczyć, gorąco ją polecam. Jej tytuł: „Pies w kulturach świata”. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie zorganizowała dwie sesje naukowe dotyczące zwierząt: najpierw psa, potem kota w kulturach świata. Referaty wygłoszone podczas tych sesji złożyły się na dwie książki.

Dziś będzie o psie. Ponieważ sesje organizował Zakład Języka Polskiego, większość spośród 19 wygłoszonych referatów dotyczyła sfery językowej. Ale nie tylko: są też wystąpienia związane z literaturą, etnografią, psychologią, pedagogiką. Bo o psach można nieskończenie. Ale choć to książka naukowa, wybieram z niej przede wszystkim wakacyjne ciekawostki.

Pies towarzyszy człowiekowi, od co najmniej dziesięciu tysięcy lat przed naszą erą. Wiele gwiazdozbiorów nosi psie imiona, bo psy zawsze były przewodnikami człowieka. Od starożytności ma miejsce we wszystkich dziedzinach sztuki. Z psem przy nodze malowano królów, nawet na nagrobkach władców znajdują się wizerunki ich ukochanych czworonożnych towarzyszy. Największą ozdobą eleganckich pań był śliczny piesek. Pies zawsze pomaga pozytywnym bohaterom z baśni i legend ludowych. Jest nieodłącznym towarzyszem człowieka w jego pracy. Dziś nie wyobrażamy sobie naszego świata bez psów, choć gdy jest ich za dużo, to…

W biblii, a również w religiach greckich, pies pozostawał poza sferą sacrum. Tam przedstawiany jest, jako bezpański, głodny, drapieżny, a do jedzenia rzucić mu można najwyżej okruchy ze stołu. Religia chrześcijańska uznawała tylko zwierzęta pociągowe, pomocne w pracy. Pies do takich nie należał, mimo że pomagał przy pasieniu owiec. Ale w religijności ludowej jest już wyraźnie obecny. Nie wyobrażamy sobie polskiej szopki bez pieska obok pastuszków. Współczesny Kościół dopuszcza obecność psów w świątyni tylko, jako przewodników osób niepełnosprawnych. Niedawno w Kanadzie, w kościele anglikańskim pani pastor była tak miła dla pana, który przyszedł do kościoła z psem, że podała komunię zarówno panu, jak i psu. Oburzenie obiegło cały świat.

Ponieważ sesję organizował i książkę wydał Zakład Języka Polskiego, jest tu kilka artykułów gorzowskich naukowców o relacjach pies a język. Na przykład Jowita Żurawska-Chaszczewska interesująco prześledziła językową kreację psa w „Chłopach” Reymonta. Prześledziła, jakich słów używa autor na nazwanie psa, na określenie części jego ciała, na wykonywane przez psa prace, jak opisuje warunki życia psa, czyli jego schronienie i pożywienie, jakie są psie radości i zabawy, a jakie niedole, czym się wyraża psia agresja. Taka szczegółowa analiza uświadamia, jak dobrze Reymont znał warunki życia na wsi i jak istotną rolę spełniają w niej psy. A czy pamiętacie, że pies towarzyszy Maciejowi Borynie w ostatnich chwilach życia i to on zawiadamia rodzinę o śmierci gospodarza?

Bardzo ciekawe rozważania prowadzą Bogdan Walczak i Magorzata Witaszek-Samborska z Poznania. Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego prawie 20 tysięcy Polaków nosi nazwisko Kot, a nikt nie nazywa się Pies? Na marginesie: w polskich nazwiskach urobionych od nazw zwierząt dominują… ptaki. Najwięcej mamy Dudków, Wróbli, Sikor. Ale dlaczego nie ma Psów? Bo zakorzenione jest w tradycji przekonanie o podrzędnej funkcji psa. Mamy dużo przysłów lub zwrotów frazeologicznych zawierających poniżenie psa, na przykład: „łże jak pies”, „psia pogoda”, „psie pieniądze”, „traktować kogoś jak psa”. Nazwanie kogoś psem też ma wymowę pejoratywną. Dlatego w polszczyźnie nie ma nazwiska „Pies”, choć dziś bardzo lubimy psy.

Sesja o psie w kulturach świata odbyła się w 2012 roku, dwa lata później sesja o kocie, a w tym roku jesienią będzie sesja z koniem w roli głównej. Książki wydane po sesjach składają się na cykl „Gorzowskie studia bestiograficzne”. No cóż; psy, koty, konie to też bestie.

***

„Pies w kulturach świata”, Gorzowskie studia bestio graficzne cz. 1, red. Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Joanna Rutkowska, Jowita Żurawska-Chaszczewska, wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wlkp. 2012, 242 s.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.