Monumentalne dzieło o wczesnym Międzyrzeczu

2016-08-10, Czytaj ze mną

Archeologiczne badania Międzyrzecza rozpoczęto w 1954, a zakończono w 1961 roku. Ponad pół wieku temu. Dawno, ale dla archeologii to zaledwie chwila. Prowadzili je naukowcy z Poznania pod kierunkiem profesora Stanisława Kurnatowskiego. Ale dopiero teraz ukazała się księga „Międzyrzecz, gród i zamek w wiekach IX – XIV” zawierająca analizę dokonanych odkryć. Wydawcą jest Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, a księga została włączona do cyklu Orygines Polonorum jako tom ósmy.

Wcześniej podobne publikacje dotyczyły Lublina, Kołobrzegu, Przemyśla, Płocka, Szczecina i Wolina. Taka ranga wydawnictwa świadczy o znaczeniu Międzyrzecza w okresie kształtowania się państwowości polskiej.

Międzyrzecz leżał na przecięciu najważniejszych szlaków handlowych z Magdeburga do Poznania, ze Szczecina do Wrocławia i Krakowa. Sprzejało mu położenie u zbiegu Obry i Paklicy. Najpierw była tu strażnica, a w jej sąsiedztwie rozwijał się gród. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1005 roku, a prawa miejskie Międzyrzecz otrzymał przed rokiem 1248, a więc wcześniej niż Kraków.

Badania z połowy XX wieku przyniosły kilka książek i artykułów naukowych, ale nigdy nie przedstawiono całościowego obrazu przemian miasta, jaki można wyczytać z badań. Największe zainteresowanie wzbudziła antyczna gemma, czyli niewielki jakby medalik z wizerunkiem cesarza Gordiana III, która świadczyła o docieraniu tu wpływów starożytnego Rzymu. Znaleziono ją w zamku pod warstwą utworzoną przez pożar w końcu XIV wieku. Ale dla naukowców nie ta gemma jest najważniejsza. Oni na podstawie wykopalisk analizowali etapy powstawania średniowiecznego miasta.

Księga jest obszerna, ma duży format i naukowy charakter. To nie jest rzecz do czytania dla wszystkich. Trzeba mieć specjalistyczne przygotowanie i lubić archeologię, by wniknąć w zawiłości konstatacji naukowców. Do szerokiego grona przygotowano dwa rozdziały: pierwszy, który mówi o zakresie i celu badań, oraz ostatni podsumowujący wyniki. Cztery środkowe są dla specjalistów, a przedstawiają najpierw opis wczesnośredniowiecznego grodu i podgrodzia, potem późnośredniowiecznego, następnie przedstawiono poszczególne rodzaje znalezisk, a na końcu zasiedlenie okolic Międzyrzecza. W księdze znalazły się prace 17 archeologów, w tym gorzowskich i międzyrzeckich: Tadeusza Szczurka, Agnieszki Indyckiej i Tadeusza Łaszkiewicza. Szkoda, że profesor Stanisław Kurnatowski, który przewodził badaniom i był redaktorem księgi, nie doczekał wydania tej monumentalnej pracy.

Księga „Międzyrzecz – gród i zamek w wiekach IX –XIV” liczy 670 stron dużego formatu. Tom zawiera 165 rycin i 42 tabele. Dołączono do niej płytę, a na niej 422 ilustracje. Historyczny Międzyrzecz jest dogłębnie przebadany i opisany.

***

„Międzyrzecz - gród i zamek w wiekach IX-XIV, wyniki prac wykopaliskowych z lat 1954-1961”, red. Stanisław Kurnatowski, seria Origines Polonorum, t. 8. Wydawcy: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej i Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015, 569 s.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.