Delikatne dźwięki płynące z dalekiej przeszłości

2017-01-16, Czytaj ze mną

Małgorzata Gularek pochodzi z Trzciela i tak czuje się związana z tą miejscowością, że najpierw poświęciła jej swoją pracę magisterską, a w wersji poszerzonej – książkę. Skończyła historię na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i pod kierunkiem profesora Andrzeja Marka Wyrwy napisała pracę o najstarszej historii miasta. Odległa przeszłość ani brak dokumentów nie były dla autorki przeszkodą w opracowaniu ciekawej książki.

Jej tytuł: „Trzciel. Krajobraz kulturowy miasta i okolic od czasów najdawniejszych do połowy XVII wieku”. Po prezentacji przyrody gminy autorka omawia najpierw przemiany osadniczo-kulturowe, a potem obraz miasta w okresie formowania się polskiej państwowości. Zamyka dzieje miasta wydarzeniem tragicznym – potopem szwedzkim, nieco przekraczając umowną granicę średniowiecza, jakim jest reformacja.

Było to dla Trzciela doświadczenie graniczne, bo mimo poddania miasta, Szwedzi spalili je niemal w całości i wymordowali mieszkańców. Ocaleli tylko Ci, którzy schowali się w lasach lub przeczekali atak zanurzeni w wodzie. Wtedy też spłonęły wszystkie dokumenty dotyczące miasta, co znacznie utrudnia spisanie historii. A miasto poddali jego właściciele – Krzysztof Unrug i jego przyrodni brat Aleksander. Liczyli, że nowy król – Karol X Gustaw będzie lepszy od dotychczasowego Jana Kazimierza. Jednak gdy szala zwycięstw przesunęła się na stronę dotychczasowego króla, szybko opowiedzieli się po jego stronie. W międzyrzeckim muzeum są portrety trumienne obu Unrugów. Długa inskrypcja obok portretu Krzysztofa prezentuje go jako patriotę bez skazy. Trudno twierdzić, że gdyby nie jego zdrada, miasto Trzciel uniknęłoby zagłady, ale swoim działaniem na pewno do tego się przyczynił.

Spośród wielu spraw, jakie omawia Małgorzata Gularek, przedstawię tu jedną związaną z historią herbu. Pierwszy nam znany pochodzi z 1658 roku, a więc już po szwedzkim potopie. W dolnej jego części mamy falującą wodę, która podkreśla obecność rzeki Obry i ciągu jezior jako naturalnej linii obronnej. Wyżej znajduje się mur miejski z dwiema basztami w kolorze białym, ale z czerwonymi dachami. Na naszych terenach ani mury, ani bramy nie były białe, a więc ten element herbu świadczy raczej o miejskiej pozycji Trzciela niż o jego budowli. A między basztami święty Jerzy na białym koniu niszczy okropnego zielonego smoka. Czy to znaczy, że mieszkańcy byli tacy dzielni? Raczej, że wybrali świętego Jerzego za swojego opiekuna. A wszystko to na pogodnym, niebieskim tle. Podaję tu kolory według obecnego wizerunku herbu, bo na zachowanych historycznych dokumentach występuje on wyłącznie jako czarno-biały. Dopiero w latach 90. przywrócono Trzcielowi herb zachowując wszystkie jego historyczne elementy, a tylko dokładając kolory takie, jakie mogły tu występować. Teraz niewielki Trzciel szczyci się świętym Jerzym, murami z basztami oraz pokonaniem smoka.

Wstęp do książki Małgorzaty Gularek otwiera motto: „Kiedy ucho przyzwyczai się do szumu wiatru, pośród ciszy usłyszy delikatne dźwięki płynące z dalekiej przeszłości”. Opracowując daleką historię Trzciela autora chciała ożywić takie właśnie delikatne dźwięki i pobudzić wyobraźnię czytelników, aby zobaczyli życie poprzednich pokoleń, by poczuli wspólne korzenie. Książka dotyczy tylko części historii jednego z małych miast, a przecież jest ważna, bo przybliża historię małej ojczyzny. Dobrze, że została wydana przez bibliotekę w Trzcielu. Podkreślam również, że powstała jako praca magisterska. Mało teraz takich prac na tak wysokim poziomie naukowym. Gratulacje.

***

Małgorzata Gularek, „Trzciel. Krajobraz kulturowy miasta i okolic od czasów najdawniejszych do połowy XVII wieku”, wyd. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Trzciel, Trzciel 2016, 114 s.

Korzystałam z egzemplarza z Działu Regionalnego Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Herberta w Gorzowie.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.