Dwa miasta z podobną historią

2015-06-30, Czytaj ze mną

Gorzów Wielkopolski i Frankfurt nad Odrą łączy umowa o współpracy podpisana 40 lat temu. Różne były formy tej współpracy, obecnie jest raczej symboliczna. Jednak obie strony zdecydowały, że z tej okazji dobrze by było sprawdzić, jak w przeszłości wyglądały nasze wzajemne relacje.

Robert Piotrowski zrobił to w formie książki-albumu. Do nazw dwóch miast dołożył jeszcze tezę – „Historia, która nas łączy”. Książka wydana jest w dwóch językach, aby służyła obu miastom.

Frankfurt nad Odrą i Landsberg nad Wartą powstały mniej więcej w tym samym czasie, czyli w połowie XIII wieku i leżą nad dużymi rzekami. Oba swoje centra mają po wyższej stronie rzeki. Po drugiej, niższej rozłożyło się gorzowskie Zawarcie, natomiast zaodrzańska dzielnica Frankfurtu jest dziś polskim miastem Słubice. W herbach obu miast znajduje się brandenburski, czerwony orzeł, tyle że w Gorzowie jest on zasadniczym elementem, a we Frankfurcie uzupełniającym. Główne miejsce w herbie Frankfurtu zajmuje… kogut.

Dość długo miasta rozwijały się mniej więcej równolegle, ale z czasem coraz wyraźniej widać było przewagę Frankfurtu, szczególnie gdy powstał tam uniwersytet Viadrina. Gorzów nie miał takiej uczelni. Frankfurt wcześniej niż Gorzów otrzymał cenne przywileje, był też lepiej, bo bardziej centralnie położony na terenie Nowej Marchii. Natomiast podobne były domy, ulice i kościoły, łącznie z dwoma kościołami Mariackimi. Od 1815 do 1945 roku Frankfurt był siedzibą Rejencji, która swoim zasięgiem obejmowała także Landsberg. Mniej więcej w tym samym czasie zbudowano kolejowe połączenia miast, z tym że Frankfurt znów znalazł się na szlaku z Warszawy do Berlina, a Gorzów na trasie łączącej Berlin z Königsbergiem. Wtedy oba były tak samo ważne. W ostatnich latach XIX wieku w obu miastach ruszyły tramwaje, ale przez most na swojej rzece pierwszy przejechał ten frankfurcki. Długo tramwaje łączyły dwie dzielnice swoich miast, ale obecnie przez most nie kursują już w żadnym. W XIX wieku najbardziej okazałymi budowlami obu miast stały się gmachy poczt oraz szkoły.

Robert Piotrowski śledzi rozliczne podobieństwa Frankfurtu i Gorzowa od początku do 1989 roku. Nawet okres powojenny, gdy miasta znalazły się w innych krajach i gdy źródła inspiracji były różne, te podobieństwa nie znikają. Śródmieścia obu były bardzo zniszczone w końcu wojny i odbudowano je podobnie: ustawiając banalne bloki bez respektu dla historycznej zabudowy.

W okresie powojennym Gorzów rozwijał się szybciej niż Frankfurt, bo u nas funkcjonowały duże zakłady pracy. Frankfurtowi impuls dała reaktywowana Viadrina, w której studiowali Niemcy, Polacy oraz młodzież z kilkunastu innych krajów.

Ostatnie zdjęcie pochodzi z grudnia 1989 roku i przedstawia rząd zaśnieżonych ciężarówek z napisem na pierwszej: „Frankfurt nad Odrą pozdrawia Gorzów Wielkopolski”. W nich jechała do nas bratnia pomoc. Autor nie pokazał ostatniego okresu, w którym nastąpiło załamanie gospodarcze w obu miastach, z tym że chyba większe we Frankfurcie niż w Gorzowie. Ciągle oba miasta nie mają bezpośredniego połączenia ani kolejowego, ani autobusowego.

Mimo różnic widocznych najbardziej w ostatnich latach, Robert Piotrowski czytelnie udowodnił swoją tezę, że historia bardzo długo nas łączyła.

Robert Piotrowski zgromadził imponującą ilość starych zdjęć, które dokumentują analogie i czasami różnice. Do bardzo ładnej szaty graficznej opracowanej przez Monikę Szalczyńską mam tylko jedno zastrzeżenie: nieczytelne są polskie podpisy na brązowym tle stron poświęconych Frankfurtowi. Brąz na brązie nie dał spodziewanego efektu. Ale i tak wartością podstawową tej książki są zdjęcia, spośród których wiele zobaczyłam po raz pierwszy.

***

Robert Piotrowski, „Gorzów - Landsberg – Frankfurt (Oder). Historia, która nas łączy. Geschichte, die uns verbindet”, wydawca: Miasto Gorzów Wlkp., partner projektu – Centrum Ekumeniczne we Frankfurcie, redakcja techniczna i layout – Monika Szalczyńska, druk – Sonar, Gorzów 2015, s. 92.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.