Z podziwem dla profesora E. Rymara

2016-01-30, Czytaj ze mną

Mój 200. odcinek zachęt „Czytaj ze mną” poświęcam najbardziej cennej książce dotyczącej naszego regionu. Do moich omówień zawsze wybierałam książki związane z Gorzowem i okolicami tematyką lub miejscem zamieszkania autora. Dzięki Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Zbigniewa Herberta otrzymaliśmy dzieło niezwykłe. Liczącą 994 strony „Historię polityczną i społeczną Nowej Marchii w średniowieczu” autorstwa Edwarda Rymara.

Edward Rymar pochodzi z południowo-wschodnich terenów Polski, urodził się w Haczowie, pow. Brzozów, woj. podkarpackie. Po skończeniu studiów historycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1958 roku nakazem pracy został rzucony w obcy mu kulturowo region – do Pyrzyc w ówczesnym województwie szczecińskim. Pracował w tamtejszej bibliotece do 2002 roku jako jej dyrektor. Od początku zainteresował się przeszłością miasta, w którym przyszło mu żyć, a historia ta była bardzo skomplikowana. Pyrzyce leżą na pograniczu dwóch księstw-państw Pomorza i Brandenburgii, dokładniej części Brandenburgii nazwanej Nową Marchią, a miały też polski epizod. Profesora Edwarda Rymara zawsze interesowało średniowiecze, czasy odległe, z inną strukturą polityczną, inną obyczajowością, z dokumentami zapisywanymi po łacinie lub w starym niemieckim. Za swój naukowy debiut uznaje pracę napisaną w 1972 roku pt. „Burzliwe dzieje ziemi pełczyckiej”. A potem już poszło. Jest człowiekiem niezwykle pracowitym, autorem kilkuset artykułów naukowych, kilkunastu książek o Pomorzu i Nowej Marchii, otrzymał wszystkie tytuły naukowe, ostatnio pracował (już jest na emeryturze) na Uniwersytecie Szczecińskim. Trzeba dodać, że jest znakomitym gawędziarzem. Bardzo lubię jego wykłady od czasu do czasu organizowane w naszej bibliotece, bo świetnie, interesująco opowiada, a ma tak dużą wiedzę, że nigdy nie wiadomo, w jakim kierunku rozwinie temat. Ale nikt nie ma pretensji o te niespodziewane ścieżki. Na zakończenie tej notki biograficznej muszę dodać, że jest ojcem Dariusza Rymara, gorzowskiego profesora i dyrektora naszego archiwum, któremu przekazał pracowitość i zainteresowanie historią, tyle że syn zajął się dziejami najnowszymi naszego miasta.

Historia Nowej Marchii spisana przez profesora Edwarda Rymara dotyczy dziejów politycznych i społecznych, a obejmuje czasy od początków osadnictwa do roku 1535, czyli początku panowania Jana Kostrzyńskiego, który oficjalnie wydzielił Nową Marchię z księstwa brandenburskiego i jej stolicą ustanowił Kostrzyn. Dla profesora Rymara w tym roku zaczynają się nowoczesne dzieje regionu, które mniej go interesują.

Na blisko tysiącu stron profesor przedstawia dzieje zaodrzańskiej części Brandenburgii, zwanej początkowo Terra Transoderana, potem Nową Marchią, precyzyjnie podzielone na rozdziały i tematy. Łatwo więc ze spisem rzeczy poruszać się po tym opasłym tomie. Najpierw obszerny rozdział o rodzie Askańczyków, którzy władali tymi ziemiami w okresie tworzenia sieci osadniczej, w tym lokacji Gorzowa. Potem „Półwiecze Wittelsbachów 1324 – 1373”, krótkie „Czasy Luksemburgów 1373 – 1402”. Kolejny obszerny rozdział przedstawia te ziemie pod panowaniem Krzyżaków (1384 – 1455), a kończy początek panowania Hohenzollernów, do objęcia rządów przez Jana Kostrzyńskiego, któremu poświęcony jest tylko krótki, sygnalny rozdział, bo nadeszły już nowe czasy, a skończyło się średniowiecze.

Dzieło profesora Rymara jest ogromne i bardzo ważne jako pierwszy tom tak wnikliwie opracowanej historii. Nie sądzę, aby następne okresy mógł przedstawić jeden autor. Tego typu prace są zazwyczaj autorstwa kilku badaczy. Tym większy podziw dla profesora Rymara.

Ale aby praca historyczna była łatwiejsza w odbiorze, musi być dopełniona rozmaitymi dodatkami, za które odpowiada wydawca. Ta część w tej księdze też jest wzorcowa. Najpierw skrót w tłumaczeniu na niemiecki – 18 stron. Potem indeks osobowy (w opracowaniu autora) – 37 stron, liczba nazwisk niepoliczalna, następnie indeks geograficzny – 35 stron, wreszcie bibliografia – 31 stron, wykaz ilustracji – 5 stron i wykaz tablic - tylko 1 strona. Publikacja została dofinansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, za co chwała decydentom, a bibliotece (czyt. dyrektorowi Edwardowi Jaworskiemu), że o taki grant zabiegał. Myślę, że praca ta jest poważną kandydatką do Lubuskiego Wawrzynu Naukowego, a nie wiem, czy znajdzie się inna godna z nią rywalizacji.

Tę księgę powinien mieć na swojej podręcznej półce każdy, kto jest zainteresowany regionem. Ale wobec ograniczonego nakładu, polecam częste wizyty w bibliotekach, bo tam na pewno dotrze.

***

Edward Rymar, „Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535)”, Gorzów Wlkp. 2015, wyd. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, 994 strony.

Czytaj ze mną

Jaromir

„Pegaz Lubuski” nr 80

Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.