Bezpieczeństwo dzisiaj. Co to takiego?

2022-05-13, Akademia im. Jakuba z Paradyża

Współcześnie bezpieczeństwo można osiągać, korzystając z szerokiej gamy dostępnych środków.

Fot. pixabay.com

Badania istoty współczesnego bezpieczeństwa w naszym regionie prowadzone są przez grupę pracowników naukowych i studentów Wydziału Administracji i Bezpieczeństwa Narodowego Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim. Jednocześnie absolwenci studiów na kierunku bezpieczeństwo narodowe są przygotowani do podjęcia pracy w strukturach administracji publicznej, zespołach reagowania kryzysowego, w strukturach służb mundurowych, w organizacjach i instytucjach: politycznych, edukacyjnych, samorządowych, kulturalnych, zainteresowanych problematyką bezpieczeństwa, a także w odpowiadającej tej płaszczyźnie działalności gospodarczej.

Autor artykułu jest pracownikiem Wydziału i jako cel przyjął przedstawienie istoty współczesnego pojmowania bezpieczeństwa w kontekście postępującego rozwoju cywilizacji, od momentu pojawienia się człowieka na Ziemi.

Pojawienie się człowieka – istoty myślącej, było niezwykłym zjawiskiem w dziejach Ziemi. Surowe środowisko rządzące się prawami natury spowodowało, że człowiek od razu musiał zmierzyć się z potężnymi siłami natury, które próbował opanować. Naturalne dążenie do przetrwania instynktownie podpowiadało mu, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach, jak znaleźć pożywienie i schronienie, upolować zwierzę czy rozpalić ogień. W miarę jak populacja powiększała się i rosła w siłę, naturalnym stało się zapewnienie sobie i grupie bezpieczeństwa. Bezpieczeństwa pojmowanego głównie jako zapewnienie jedzenia, spokoju, ładu, równości, szacunku, sprawiedliwego podziału obowiązków, warunków do wychowania potomstwa. Wraz z biegiem czasu i rozwoju cywilizacyjnego, pojmowanie bezpieczeństwa zmieniało się, ponieważ pojawiały się nowe zagrożenia. Zagrożenia te generuje głównie rozwój cywilizacyjny i dążenie człowieka do wygodniejszego życia. Dzisiaj nadal człowiek, aby istnieć, musi się bronić i chronić. Wynika to z jego natury i konstrukcji biologicznej.

Współcześnie podstawą istnienia człowieka, całych społeczności, w tym społeczności zorganizowanych w państwa lub organizacje międzynarodowe są dwie sfery, do których z powodzeniem zaliczyć można bezpieczeństwo i rozwój. Te dwie sfery wzajemnie się warunkują; bez bezpieczeństwa nie ma mowy o rozwoju, rozwój natomiast ułatwia zapewnianie bezpieczeństwa. Bazą w tym duecie pozostaje jednak bezpieczeństwo. Codzienne życie w każdym obszarze – ekonomicznym, społecznym czy politycznym, dyktuje postrzeganie bezpieczeństwa jako nadrzędną potrzebę człowieka, jako coś, co jest niezbędne do zachowania życia i rozwoju, wychowania potomstwa, a w konsekwencji jako priorytetowy cel egzystencjalny. Bezpieczeństwo traktowane jest jako wartość, która znajduje się w kręgu wartości najważniejszych. Stanowi fundament do kreowania i pielęgnowania wartości duchowych oraz materialnych. Jest warunkiem osiągnięcia pozostałych wartości.

Nie ma dzisiaj obszaru działalności człowieka, zarówno materialnej, jak i niematerialnej, w którym bezpieczeństwo nie odgrywałoby kluczowej roli. Stąd też pojęcie to jest wieloznaczne. Wśród mnogości interpretacji, typologii i klasyfikacji najczęściej postrzegane jest w ujęciu negatywnym lub pozytywnym, zawsze jednak w relacji do niebezpieczeństwa – zagrożenia.

Samo słowo „bezpieczeństwo” należy dzisiaj do tych, które używane jest coraz częściej. Służy ono do dookreślenia obszarów związanych z życiem i trwaniem człowieka. Bezpieczeństwo dzisiaj to stan bez niepokojów lub zagrożeń, stan dający człowiekowi poczucie pewności i gwarancji zachowania swobód rozwojowych. Sposoby rozumienia bezpieczeństwa nieustannie ewoluują w zależności od warunków życia i sytuacji kreującej warunki życia. Pojęcie bezpieczeństwa poszerza powstanie państw, szczególnie o takie wartości jak zachowanie pokoju między narodami i państwami w aspekcie militarnym, politycznym i społecznym.

Bezpieczeństwo doczekało się też wielu definicji. Najczęściej jednak definiuje się je jako stan, czyli osiągnięty poziom poczucia bezpieczeństwa, i proces oznaczający działania ukierunkowane na zapewnianie osiągniętego poczucia bezpieczeństwa. Oznacza to, że bezpieczeństwo jest dobrem pozwalającym na rozwinięcie aktywności indywidualnej i społecznej, ale dobrem nie danym na zawsze, dobrem, o które trzeba dbać, zabiegać i podejmować kosztowne działania dla jego utrzymania. Podmiotem bezpieczeństwa mogą być pojedyncze osoby, grupy społeczne, narody czy też cała ludzkość w takich obszarach sektorowych, jak np.: bezpieczeństwo ekonomiczne, społeczne, militarne, ekologiczne, informacyjne, publiczne itp.

Współcześnie bezpieczeństwo można osiągać, korzystając z szerokiej gamy dostępnych środków. Służą temu dobra publiczne, agendy rządowe i organa państwa. Zapewniają one ochronę personalną, ochronę własności, obronę narodową, powszechną oświatę czy ochronę zdrowotną. Z funkcji państwa wynika bardzo szeroki wachlarz powinności względem całego społeczeństwa jako ogółu obywateli i każdego z osobna. Każde państwo posiada właściwy dla siebie ustrój polityczny określający strukturę organizacyjną państwa, kompetencje i określone prawem wzajemne zależności organów państwa, formy sprawowania władzy publicznej, kompetencje organów władzy w państwie oraz metody jej wykonywania. Ze względu na to, że suwerenem każdego państwa demokratycznego jest jego społeczeństwo, to zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim społeczeństwu jako całości jest najważniejszą powinnością państwa. Państwo gwarantuje podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz precyzuje formy i metody ich udziału w realizowaniu władzy państwowej.

Nieustannie trwające konflikty, ataki terrorystyczne czy migracje skłaniają do ciągłych rozważań nad sposobami zapewnienia bezpieczeństwa. II wojna światowa pozostawiła w państwach europejskich silną potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa. Utworzono wiele międzynarodowych organizacji, których zadaniem jest zapobieganie konfliktom i budowanie bezpieczeństwa. Niestety działalność tych organizacji wydaje się być jednak niewystarczająca. Współczesna Europa boryka się z problemem migracji i krwawych konfliktów, np. w Ukrainie czy Syrii i wywołaną tymi konfliktami migracją ludzi. Także różnice kulturowe, religijne i społeczne są przyczyną zmniejszania się poczucia bezpieczeństwa.

W opinii niektórych rządów państw i organizacji międzynarodowych najlepszym sposobem na przywracanie ładu społecznego i zapobieganie zagrożeniom jest edukacja społeczna. Edukacja jest rozwojem, podczas którego człowiek zdobywa wiedzę i wykształcenie. Na edukację składają się wychowanie, kształcenie i socjalizacja. Edukacja, jak twierdzi R. Stępięń, rozumiana jest jako „określony system dydaktyczno-wychowawczej działalności rodziny, szkoły, wojska, środków masowego przekazu, organizacji młodzieżowych i stowarzyszeń, zakładów pracy oraz instytucji państwowych i samorządowych, ukierunkowanej na kształcenie systemu wartości, upowszechnienie wiadomości i kształcenie umiejętności ważnych dla zapewnienia bezpieczeństwa”.

Podsumowując, współczesne pojęcie „bezpieczeństwa” ma znacznie szerszy wymiar niż w przeszłości. Bezpieczeństwo to kategoria wielowymiarowa i musi być rozpatrywana w kontekście stosunku państwa do obywateli, współzależności między państwami oraz wobec norm i zasad moralnych. W obecnym świecie zagrożeń przybywa, ponieważ jako społeczeństwo kierujemy się zazwyczaj tylko zyskiem i wygodą. A to nie jest dobra droga. Powinniśmy jako społeczeństwo kierować się zdrowym rozsądkiem i uświadomić sobie, jak ważna dla naszego bezpieczeństwa jest zmiana myślenia. Nowe czasy, nowe wyzwania i szanse wymagają refleksji nad tym, jak mamy się przeorganizować, by podejmować wspólne przedsięwzięcia w celu poprawy własnego bezpieczeństwa.

dr Zdzisław Maślak