Zajmują się diagnozą i terapią zaburzeń mowy

2016-05-14, Akademia im. Jakuba z Paradyża

Nie ulega wątpliwości, że dla współczesnego człowieka słowne porozumiewanie jest niezwykle ważne. Porozumiewamy się codziennie. W ten sposób nawiązujemy i podtrzymujemy relacje z innymi osobami, zaspakajając tym samym własne potrzeby (np. przynależności, tożsamości). Wzmacniamy również poczucie własnej wartości, zdobywamy akceptację i sprzymierzeńców.

Poprzez rozmowę próbuje się wpływać na postępowanie innych osób: wyjaśniając, np.: że tak się nie robi, bo…, lub grożąc: jak będziesz się tak odzywał, to… oczekujemy, że nastąpi zmiana zachowania rozmówcy. Dzięki rozmowie lepiej rozumiemy motywy postępowania i uczucia innych ludzi. Ograniczenie możliwości komunikowania się jest często doświadczeniem traumatycznym. Długotrwała izolacja (brak kontaktów z innymi ludźmi, pozbawienie możliwości wymiany i pozyskiwania informacji) jest wręcz szkodliwa. Powstało wiele prac naukowych potwierdzających związek pomiędzy szeroko rozumianym rozwojem mowy a zdolnościami intelektualnymi, funkcjonowaniem emocjonalnym i społecznym. Oczywistym jest, że im niższy poziom intelektualny, tym większe są opóźnienia rozwoju mowy, ale też opóźniony rozwój mowy prowadzi do nieprawidłowego rozwoju umysłowego dziecka - głównie myślenia abstrakcyjnego. Rozwijając i doskonaląc mowę można zwiększyć iloraz inteligencji – udowodniły to prowadzone w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku badania eksperymentalne. Konsekwencją zakłóceń rozwoju językowego są też trudności szkolne, np.: w opanowaniu umiejętności prawidłowego pisania i czytania. Badania porównawcze ujawniły pięciokrotnie większe prawdopodobieństwo wystąpienia nieprzystosowania do przedszkola lub szkoły wśród dzieci o nieprawidłowym rozwoju mowy w porównaniu do prawidłowo mówiących rówieśników. Wykazano również negatywny wpływ zaburzeń mowy na postrzeganie dzieci przez nauczycieli. Tym nieprawidłowo mówiącym częściej przypisywane są takie zachowania i cechy, jak: niska koncentracja uwagi, brak wytrwałości w wykonywaniu zadań, mała towarzyskość, bierność. Tak, więc dbałość o rozwój mowy dzieci można uznać za istotny element inwestycji w szczęśliwe dzieciństwo, a w dalszej perspektywie szkolny (zawodowy, życiowy) sukces.

Tymczasem, poziom umiejętności językowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym jest niski. Badania gorzowskich sześciolatków wykazały, że u prawie 32% dzieci występują różnego rodzaju zaburzenia mowy. Specjalistów te wyniki nie zaskakują, gdyż niestety, odpowiadają tendencjom ogólnopolskim. Od prawie pięćdziesięciu lat, zaburzenia mowy u dzieci utrzymują się na stałym 30 – 40% poziomie. Wydaje się, że przyczyn takiego stanu można dopatrywać się w niedostatecznej wiedzy rodziców i innych specjalistów niebędących logopedami na temat uwarunkowań rozwoju mowy.

Troska o prawidłowy rozwój fizyczny, ruchowy, zdrowie dziecka pozbawione są często refleksji logopedycznej. Diagnoza odruchów pierwotnych związanych z karmieniem, takich jak ssanie, połykanie, gryzienie, żucie, a także innych związanych z postawą, czy reakcjami prostowania jeszcze zbyt rzadko kojarzona jest z prognozą umiejętności porozumiewania się. Nie łączy się częstych infekcji, stałego oddychania przez usta z zaburzeniami mówienia. Rodzice wiedzą jak ważne jest właściwe, bogate w odpowiednie składniki odżywianie. Często jednak nie zdają sobie sprawy z tego, że konsystencja i różnorodność smakowa pożywienia jest jednym z ważnych czynników warunkujących rozwój mowy. Ponadto, opóźnienia i nieprawidłowości rozwoju mowy są chyba najczęściej ignorowanym zespołem dysfunkcji dziecięcych. Strategia: poczekamy – zobaczymy, mity: o chłopcach, którzy późno zaczynają mówić, bo chłopcy tak mają, czy o dzieciach, które wyrastają z wad wymowy, jak z zeszłorocznych ubrań, są powszechne.

Nie bez znaczenia jest fakt niedostatecznej możliwości zapewnienia opieki dzieciom i ich rodzicom przez logopedów - specjalistów zajmujących diagnozą i terapią zaburzeń mowy. Wynika to ze zbyt małej ilości logopedów w stosunku do istniejących potrzeb. Potwierdzają to zarówno wielokrotne, ogólnopolskie i lokalne badania na temat efektywności obowiązującego w Polsce modelu opieki logopedycznej, jak i statystyki dotyczące popytu na pracę. Według badań prowadzonych przez wojewódzkie urzędy pracy na temat prognozowania sytuacji w zawodach, profesja logopedy w województwie lubuskim należy do zawodów deficytowych. Jest to zawód, w którym jak się przewiduje, nie powinno być trudności ze znalezieniem pracy, gdyż zapotrzebowanie na usługi logopedyczne jest większe, niż liczba specjalistów.

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, jako jedna z niewielu w Polsce, oferuje na kierunku filologia polska specjalizację logopedia na studiach I stopnia. Nauka może odbywać się w trybie stacjonarnym (zajęcia planowane są wówczas od poniedziałku do piątku) lub niestacjonarnym (wykłady i ćwiczenia prowadzone są od piątkowego popołudnia do niedzieli). Można też zdecydować się na unikatową formę studiowania 26+. Jest to forma skierowana do osób po 26 roku życia, umożliwiająca łączenie pracy z nauką: zajęcia odbywają się w dni powszednie w godzinach popołudniowych. Podobnie jak studia stacjonarne są bezpłatne. Na poziomie trzyletnich studiów licencjackich przewidzianych jest ponad 1800 godzin zajęć dydaktycznych. Kształcenie ściśle logopedyczne obejmuje 390 godzin oraz 60 godzin praktyk związanych ze studiowaną specjalizacją. W programie studiów przewidziane są również treści z zakresu językoznawstwa, pedagogiki, psychologii, medycyny. Specjalizacja ma z założenia, tak jak zawód logopedy, charakter interdyscyplinarny i przede wszystkim praktyczny. Studenci uzyskują wiedzę na temat przyczyn zaburzeń porozumiewania się oraz możliwości zapobiegania im, a także niwelowania ich następstw. W trakcie studiów kształci się umiejętności diagnozowania i prowadzenia terapii zaburzeń mowy. Absolwenci tej specjalizacji posiadają ogólne przygotowanie do wykonywania zawodu logopedy. Zdobywają kwalifikacje do pracy w systemie oświaty: w szkołach i przedszkolach (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r.) na stanowisku: nauczyciela-logopedy, a także do prowadzenia samodzielnej praktyki logopedycznej. Są również przygotowani do uzupełniania wykształcenia na przykład na studiach II stopnia lub studiach podyplomowych. Od roku 2014 w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim prowadzone są również dwuletnie, kwalifikacyjne studia podyplomowe w zakresie logopedii. Ich ukończenie daje pełne uprawnienia do wykonywania zawodu logopedy we wszystkich rodzajach przedszkoli, szkół, w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w placówkach służby zdrowia oraz pozwala na dalszy rozwój zawodowy w ramach studiów specjalizacyjnych.

Interdyscyplinarność, rozwój jaki dokonuje się w dyscyplinach pokrewnych i w samej logopedii, sprawia, że zawód logopedy jest niezwykle wymagający. Odpowiedzialność wobec osób z zaburzeniami mowy skłania do ciągłego dokształcania się na kursach, szkoleniach, studiach podyplomowych specjalizacyjnych (np. neurologopedii, surdologopedii). Za to praca w zawodzie logopedy daje mnóstwo satysfakcji. Efekty prowadzonej terapii (choć czasem wymagają cierpliwości) napawają dumą, są zachętą i inspiracją do dalszej pracy i rozwoju zawodowego.

dr Jolanta Gebreselassie