Uważajcie na kleszcze, bywają zakażone!

2013-08-14, Mija dzień

Kleszcze są groźnymi pasożytami zewnętrznymi człowieka i zwierząt oraz najważniejszymi przenosicielami i rezerwuarami wielu patogenów wywołujących liczne choroby zakaźne.

– Duże znaczenie medyczne tych stawonogów wiąże się z wywoływaniem miejscowych i ogólnoustrojowych reakcji w organizmie żywiciela, które są spowodowane przez bioaktywne substancje wprowadzane wraz z wydzieliną gruczołów ślinowych podczas pobierania krwi – tłumaczy Jolanta Owsińska z Oddziału Epidemiologii WSSE.

Kleszcze lubią lasy liściaste, wilgotną ściółkę i trawy. Typowymi miejscami bytowania kleszczy są: brzegi lasów z graniczącymi łąkami, polany, miejsca nad rzekami i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary, gdzie łączy się las liściasty z iglastym lub wysoki z niskim, obszary zarośnięte paprociami, jeżynami, leszczyną.

Kleszcz wgryzając się w skórę szuka delikatnych miejsc - pod kolanem, na głowie czy za uszami. Przed upływem 12 godzin zakażenie nam nie grozi - podaje prof. Stanisława Tylewska-Wierzbanowska z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Im później po tym terminie, tym większe ryzyko zakażenia.

Zachorowania wywoływane przez kleszcze

Nie wszystkie kleszcze są zakażone. Eksperci szacują, że na terenie kraju około 10-15% może być zakażonych chorobotwórczymi mikrobami. I to właśnie one są odpowiedzialne za zachorowania! W naszej strefie klimatycznej kleszcze wywołują głównie boreliozę, czyli chorobę z Lyme i kleszczowe zapalenie mózgu.

Choroba z Lyme (borelioza) jest wieloukładową chorobą zakaźną, wywoływaną przez krętki Borrelia burgdorferii, przenoszoną przez kleszcze. Możliwość zapobiegania zakażeniom jest ograniczona do unikania kontaktu z kleszczami przez stosowanie odpowiedniej odzieży podczas pobytu w lesie i miejscach bytowania kleszczy, używanie chemicznych środków odstraszających, a także jak najszybsze usuwanie kleszczy ze skóry. W uzasadnionych przypadkach podejrzenia o zachorowanie na boreliozę, wyłącznie na zlecenie lekarza, stosowana jest celowana antybiotykoterapia.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to ostra wirusowa choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze zakażone wirusami. Wirus KZM atakuje mózg lub rdzeń kręgowy wywołując zapalenie mózgu, opon mózgowo rdzeniowych lub rdzenia kręgowego. Leczenie szpitalne trwa zazwyczaj kilka tygodni. Wielu chorych cierpi na długotrwałe lub trwałe powikłania neurologiczne, które znacznie pogarszają jakość dalszego życia. Najskuteczniejszą metodą ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM) jest szczepienie.

Usuwanie kleszczy: po każdym powrocie z terenu, gdzie mogliśmy być narażeni na ukąszenie przez kleszcze, należy spłukać ciało pod bieżącą wodą, najlepiej pod prysznicem,
a następnie dokładnie obejrzeć skórę i w przypadku zauważenia kleszcza delikatnie usunąć go w całości przy pomocy czystej, zdezynfekowanej pęsety, a następnie zdezynfekować miejsce wkłucia. Jeżeli nie uda nam się usunąć kleszcza lub tylko jego część zostanie usunięta, należy zgłosić się do lekarza, który w prawidłowy sposób usunie intruza z naszego ciała. Bardzo często samo ukąszenie przez kleszcza nie zostaje zauważone z powodu właściwości znieczulających, jakie posiada ślina kleszcza. W żadnym wypadku nie wolno kleszcza podważać igłami, żeby nie sprowokować go do zwrócenia zakażonej zawartości do naszego organizm!

- W aptekach dostępne są zestawy do bezpiecznego usuwania kleszczy z powierzchni skóry, warto się w nie zaopatrzyć – radzi J. Owsińska. - W żadnym przypadku podczas usuwania kleszcza nie stosujmy masła, olejów, kremów, zmywacza do paznokci itd., nie przypalajmy go, nie duśmy – każda taka próba może zakończyć się odruchowymi wymiotami pajęczaka, w wyniku czego wydzieliny dostaną się do organizmu, a wraz z nimi drobnoustroje, którymi mógł być zakażony.

Zabezpieczenie przed kleszczami

odpowiedni ubiór - odzież z tkanin syntetycznych, w jasnych kolorach zakrywającą głowę, kark, ramiona aż po nadgarstki oraz wysokie obuwie i długie spodnie;
stosowanie substancji chemicznych - repelentów, środków odstraszających owady i kleszcze, które można zakupić w każdej aptece;
nie spożywanie mleka nie poddanego pasteryzacji pochodzącego od nieznanych zwierząt (kóz i owiec);
systematyczna pielęgnacja działek, ogrodów, częste koszenie traw, które ogranicza zagnieżdżenie się kleszczy;
systematyczne oglądanie sierści naszych domowych pupili – psów i kotów po każdym spacerze;
stosowanie dla zwierząt środków odstraszających kleszcze.

Profilaktyka w formie szczepień: najskuteczniejszą metodą ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM) jest szczepienie. Pierwszą dawkę szczepionki najlepiej przyjąć na przełomie zimy i wiosny lub wczesną wiosną, drugą dawkę otrzymamy 1 – 3 miesięcy później, a trzecią dawkę 5 – 12 miesięcy po dawce drugiej. Dawkę przypominającą należy brać co 3-5 lat. Szczepienia są zalecane dla wszystkich osób, które pracują, wypoczywają i przebywają na terenach endemicznego występowania kleszczowego zapalenia mózgu, w tym także turystom oraz uczestnikom obozów i kolonii.

Więcej informacji: Oddział Epidemiologii WSSE, tel. (95) 722 60 57.

Opracowano na podstawie publikacji „Choroby zakaźne i pasożytnicze-epidemiologia i profilaktyka” pod red. prof. dr hab. Wiesława Magdzika, prof. dr hab. Danuty Naruszewicz-Lesiuk, prof. dr hab. Andrzeja Zielińskiego materiałów z konferencji prasowej na temat zachorowań przenoszonych przez kleszcze zorganizowanej przez NIZP-PZH oraz strony internetowej kleszczeinfo.pl.

WSSE w Gorzowie