Niezwykłe skarby znalezione w kapsule w Drezdenku

2016-12-20, Prosto z miasta

Monety, gazety, dokumenty, także i te dotyczące Gorzowa znaleźli budowlańcy w kapsule w fundamentach starego niemieckiego pomnika.

Dyrekcja Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej już zapowiada wystawę z prezentacją znaleziska.

- To na pewno największy skarb odnaleziony po II wojnie światowej – mówi Ewa Kułakowska, dyrektor Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej w Drezdenku. I dodaje, że dokumenty, jakie się znalazły podczas prac, są cennym świadectwem czasów wielkiej melioracji, jaka się tu odbyła w końcówce XVIII wieku. – Wśród różnych dokumentów są także i te, które dotyczą samego Gorzowa, ale także całej doliny Warty i Noteci – mówi Ewa Kułakowska.

Remont przed jubileuszem

Kapsuła ze skarbem znajdowała się w fundamentach niemieckiego pomnika poświęconego Franzowi Balthasarowi Schönberg von Brenkenhoff, tajnemu radcy dworu Hohenzollernów, głównemu architektowi i organizatorowi wielkiej melioracji Warty i Noteci oraz budowniczemu Kanału Bydgoskiemu. – Ten pomnik stał na obecnym Placu Wileńskim. Na jego fundamencie wybudowano polski pomnik – wyjaśnia Ewa Kułakowska. I tłumaczy, że historycy wiedzieli, iż w fundamencie kryć się może właśnie taka kapsuła pamięci, bo tradycją budowania w tamtych czasach było to, że właśnie takie cenne przekazy dla potomnych umieszczano.

Odkryć cenne znalezisko udało się na w zeszłym tygodniu, kiedy ruszyła przebudowa placu Wileńskiego i zaczęła się rozbiórka polskiego pomnika, ustawionego tam z okazji 600-lecia Drezdenka. Remont ma zaprowadzić nowy porządek na najważniejszym placu miasta z okazji 700-lecia przypadającego w przyszłym roku.

- Ponieważ wiedzieliśmy, że pomnik został postawiony na fundamencie tego pierwszego, niemieckiego, uprzedziliśmy budowlańców, że mogą coś takiego znaleźć. Poprosiliśmy wiec o uwagę podczas rozbiórki – mówi dyrektor muzeum. No i przypuszczenia okazały się rzeczywistością. Budowlańcy natrafili na metalową zaspawaną kapsułę ze skarbami.

Skarby, skarby

Otwarcie tubusa odbyło się Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej. Oczom zgromadzonych w muzeum ukazały się skarby, bo tak można nazwać to, co z tubusa wyjęto. A były to monety, gazety, dokumenty, plany, rachunki z melioracji, dokumenty piśmienne. Zdaniem muzealników i regionalistów rzeczy bezcenne.

- Większość dotyczy Drezdenka, ale wśród znalezisk są także dokumenty dotyczące całego regionu, w tym także Gorzowa – mówi Ewa Kułakowska.

Dyrekcja muzeum już zapowiada, że wiosną zaprosi na specjalną wystawę prezentującą skarb wyjęty z tubusa. – No i mam nadzieję, że przyjadą do nas także regionaliści z Gorzowa, bo już mam zapytania o to, co mamy – mówi dyrektor Kułakowska.

Sami regionaliści potwierdzają, że skarb ma ogromne znaczenie dla utwierdzenia wiedzy o wielkiej melioracji i poszczególnych jej etapów ze szczególnym uwzględnieniem właśnie tych terenów.

Franzi Balthasari Schönberg von Brenkenhoff

Urodził się 15 czerwca 1723 r. w Reidenburgu koło Halle. Był najstarszym synem Juliusa, rotmistrza w służbie austriackiej, poległego w 1738 r. w walce z Turkami i Christine Sabine von Barsewisch, zmarłej w młodym wieku. Na wojnie zginęli również dwaj bracia Brenckenhoffa. Jako młody chłopiec pozostał bez rodziny i środków do życia. Wstąpił zatem jako paź na służbę księcia Leopolda von Anhalt-Dessau, twórcy musztry zwanej pruskim drylem. Zdobył uznanie i zaufanie księcia, który powierzył mu prowadzenie prac związanych z osuszaniem i rekultywacją mokradeł nad Łabą. Tajniki prac melioracyjnych, przeprowadzanie pomiarów i niwelację terenów poznał współpracując z pruskim inżynierem i budowniczym Materne. Poznał również zagadnienia związane z hodowlą koni, co w 1745 r. spowodowało mianowanie go Wielkim Koniuszym Księstwa Anhalt-Dessau. Wkrótce zajął się też uprawą rolniczych terenów księstwa oraz otrzymał nominację na dyrektora Kamery Ekonomicznej. Dzięki powiększeniu areału upraw i uzyskaniu większych plonów sytuacja finansowa księstwa się ustabilizowała. Z nagromadzonych zapasów zaopatrzono armię Fryderyka II walczącą w wojnie siedmioletniej. Zapewne z tego względu król pruski zaproponował Brenckenhoffowi przejście do służby państwowej Prus.

W czerwcu 1762 r. otrzymał stanowisko tajnego radcy finansowego i członka dyrektorium. Faktycznie sprawował on funkcję prezydenta regencji na obszarze Pomorza i Nowej Marchii. W trakcie swej działalności zajmował się głównie odbudową spustoszonych wojną miast, a także osuszaniem łąk nad Notecią i możliwością wykorzystania ich do upraw rolniczych. Jego siedzibą było wówczas właśnie Drezdenko.

Brenkenhoff był budowniczym Kanału Bydgoskiego, którego budowa trwała zaledwie 18 miesięcy i została zakończona we wrześniu 1774 r. Zbiegło się to z końcem kariery zawodowej Brenckenhoffa. Jeszcze w lipcu 1774 r. doznał on poważnego krwotoku, który nadwerężył stan jego zdrowia. W tej sytuacji Fryderyk II przekazał jego obowiązki nadprezydentowi Prowincji Prusy Zachodnie, Johannowi von Domhardtowi. Ostateczne zwolnienie Brenckenhoffa z administracji Obwodu Nadnoteckiego nastąpiło w 1775 r. Wraz z jego odejściem pojawiły się zarzuty zbyt rozrzutnego gospodarowania pieniędzmi m.in. nadmiernych kosztów budowy kanału. Wiadomo jednak, iż z prywatnych pieniędzy zmuszony był pokrywać wydatki z tytułu wynagrodzenia robotników. Nie przeszkadzało to jednak w zgłaszaniu pod jego adresem rozmaitych roszczeń pieniężnych, co doprowadziło do utraty przez niego części osobistego majątku. Dodatkowym ciosem był list króla z marca 1780 r., zarzucający mu niezgodność rachunków i zamiar przeprowadzenia rewizji finansowej. Wkrótce po tej wiadomości zmarł na astmę, 21 maja 1780 r. swoim majątku w Gardzku (niem. Hohenkarzig).

Renata Ochwat

Wykaz skarbów znalezionych w metalowym tubusie w Drezdenku

Numizmaty

Dwa pudełka apteczne z monetami w jednym 11 a w drugim 15 monet

Gazety

Die Post z 9 maja 1882 (2 kartki)
Die Post z 8 maja 1882 (1 karta)
Fragment gazety z 9 maja 1882, dodatek do Die Post
Jedna karta gazety z 9 maja 1882, dodatek do Die Post
Zszywka fragmentów gazety Driesener Zeitung arkusze (17 szt.), 4 strony druku z okresu od: 30 listopada 1881 (3 grudnia 1881, 7 grudnia 1881, 10 grudnia 1881, 14 grudnia 1881, 17 grudnia 1881, 24 grudnia 1881, 28, grudnia 1881, 31 grudnia 1881, 4 stycznia 1882, 7 stycznia 1882, 11 stycznia 1882, 14 stycznia 1882, 18 stycznia 1882, 21 stycznia 1882, 25 stycznia 1882) do 28 stycznia 1882 – druk 33,5 x 25,5 cm. Używane, na pierwszej kartce pieczęć komitetu budowy pomnika.
Drezdenecka Gazeta Weselna z 16 maja 1882 z odręczną adnotacją na marginesie – druk 4 strony – format ok. 31 x 22 cm

Mapy i plany

Plan wschodniej części miasta od twierdzy do Starego Rynku, kopia burmistrza Recklinga wg. planu Hahna z 1763 – kalka impregnowana – 1882 – format 33,3 x 46 cm
Plan miasta, kopia burmistrza Recklinga, wg, planu Johanna Preussa z 1741 roku – papier – format 45,3 – 57,5 cm – tusz + farby wodne
Plan miasta wg. burmistrza Recklinga + współautor (nazwisko słabo czytelne) – kalka impregnowana – 1882 – format ca 39 x 50 cm
Mapa Noteci, obszary leśne z podziałem na kwartały, z grubsza obejmuje obszar: od wschodu do Drawy, Nowych Bielic i Łokacza, niżej Kamiennika i poniżej; od południa do, nieco poniżej, Lubiatowa i Sowiej Góry; od zachodu nieco poza Górki Noteckie i Strzelce Krajeńskie; od północy nieco powyżej Strzelec Krajeńskich od zachodu i Lubiewa od wschodu - kopia Adolf Reckling + wspólnik (nazwisko słabo czytelne) – kalka impregnowana – 1882 – format ok. 60 x ok. 100 cm ( wym. przed rozprostowaniem)

Broszury, publikacje i druki

Raport dotyczący Kostrzyna, za okres od 1 kwietnia 1880 do 1881 roku, datowany na dzień 28 grudnia 1881 – druk – 33 strony - miękka okładka – format 28 x 22 cm
Raport dotyczący Gorzowa na dzień 4 lutego 1882 – druk – 38 stron – miękka okładka – format 25 x 20 cm
Rozporządzenie/prawo prowincjonalne dla Wschodnich i Zachodnich Prus, Brandenburgii, Pomorza, Śląska i Saksonii od 13 grudnia 1872 roku, stan po nowelizacjach, na dzień 19 marca 1881 roku – druk - 80 stron – miękka okładka – format 16 x 12 cm
Prowincjonalny Kalendarz Ludowy na rok 1880, wydany w Berlinie – 158 + 56 stron – druk częściowo w kolorze czerwonym – okładka miękka jasnozielona z zielono/złotym nadrukiem – format 18,5 x 11 cm. W przeciwieństwie do innych rzeczy odnalezionych w kapsule bez pieczęci komitetu budowy pomnika, ze śladami częstego używania. Znajdował się poza zawiniątkiem z papierową zawartością kapsuły i najprawdopodobniej trafił tam, żeby ustabilizować zawartość.
Prawa podstawowe państwa Pruskiego, wyd. 1850 – 23 strony – format 13,5 x 9,3 cm
Odezwa do mieszkańców N. Marchii, w związku z budową pomnika, wystosowana przez komitet, zawiera życiorys Brenckenhoffa – 29 stron – 21,5 x 14,5 cm
Program obchodów 2 szt. – druk jednostronny – 21,3 x 27 cm
Rachunek z firmy Edwarda Spude – pusty – druk czarno/czerwony, jednostronny – format 28,5 x 22,3 cm
Bilans Banku Handlowego w Drezdenku od 1 stycznia do 31 grudnia 1881 roku – druk – 4 strony – format 27,8 x 44,4 cm
Dane statystyczne okręgu Strzelce Kraj. – druk – 8 stron – 25 x 19,5 cm
Deklaracja programowa Partii Liberalnej z deklaracją członkowską - druk – 3 strony 28,5 x 22 cm + ulotka wyborcza Partii Liberalnej – druk jednostronny – format 22,2 x 14,4 cm

Dokumenty rękopiśmienne

Świadectwo powstania pomnika, autor E. Spude, szczegóły dotyczące fundowania pomnika z fragmentarycznym zestawieniem kosztów i podpisami drezdeneckiego komitety budowy pomnika, z interesującym rysunkiem herbu Drezdenka wykonanym piórkiem – 3 strony – format 38 x 24,5 cm
Dokumenty, zszywka, różne wiadomości o Brenckenhoffie i jego pracach melioracyjnych, może odpis jego sprawozdania + zestawienie kosztów oraz odpis instrukcji Fryderyka II dla Brenckenhoffa z 1766 – 12 stron - wypisy i odpisy z różnych dokumentów – format 37,2 x 25 cm.
Dokument komitetu budowy pomnika z podpisami, wystawiony w maju 1882 przez przedstawicieli Drezdenka, Strzelec Kraj. Gorzowa, Kostrzyna i Wielenia zawiera część opisową a w niej uzasadnienie podjęcia trudu budowy pomnika (?) i zestawienie kosztów – 7 stron – format 37,7 x 24,5 cm
Historia (zarys) rodziny Brenckenhoffa spisana przez Hugona von Knobelsdorf Brenckenhoffa w Pielicach 23 marca 1882 roku – 5 stron – format 37,7 x 34,4 cm
Opis powiatu (?) strzeleckiego, dane statystyczne, położenie, historia, spisane w Drezdenku 20 kwietnia 1883 przez autora nazwiskiem Rabsch – 12 stron – format 37,7 x 24,5 cm
Informacje o Brenckenhoffie i jego działalności w okolicach Kostrzyna, spisane przez autorów: Modro i Spude (?) – 13 stron – 37,7 x 24,5
Historia Drezdenka spisana przez F. Modro – 21 stron – format 37,7 x 24,5
Raport magistratu Drezdenka o stanie miasta sporządzony 8 lutego 1882 – 35 stron + miękka okładka – format 37,7 x 24,5 cm
Odpis dokumentu z 6 września 1460 roku, przekazanie zamku w dzierżawę H. Bornsteddtowi – papier czerpany – 3 strony – format – 33,5 x 20,8 cm
Notatka aptekarza Starke o aptece Pod Złotym Lwem z 21 maja 1882 – zapis po 2 stronach – format ok. 16,5 x ok. 21 cm
Notatka Augusta Roberta Starke, może dotyczyć E. Spude i jego rodziny – pismo trudne do odczytania, pogięte – zapis po 2 stronach – format ok. 37 x 24 cm