Kucharczyk: Bądźmy konsekwentni w nazywaniu ulic

2023-07-17, Trzy pytania do...

Trzy pytania do prof. dra hab. Grzegorza Kucharczyka, historyka, prorektora ds. nauki Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie

prof. dra hab. Grzegorz Kucharczyk Fot. Archiwum AJP

- Jak ocenia pan pomysł dyrektora Archiwum Państwowego w Gorzowie, by zrezygnować z nazwy ulicy Puszkina?

- Aleksander Puszkin był wybitnym poetą rosyjskim i z pewnością zasługuje na to, żeby nazywać jego imieniem ulice w Rosji. Natomiast był także, oprócz swego talentu, znanym wrogiem Polski i polskości, co udowodnił w dobie powstania listopadowego, dlatego też nie zasługuje – moim zdaniem – na nazewnictwo ulic w polskich miastach. Istniejące zaś przy ulicy Puszkina I Liceum Ogólnokształcące ma imię Tadeusza Kościuszki – choć może kojarzyć się z Puszkinem – nie jest liceum Puszkina.

- Niedawno pojawił się także pomysł, by uhonorować nazwą ulicy mecenasa Żytkowskiego, zastępując nią ulicę Kosynierów Gdyńskich. Powinniśmy w ogóle ruszać nazwę tej ulicy?

- Z jednej strony mamy tu tradycję, dla gorzowian jest to ulica w naturalny sposób obecna, natomiast z drugiej strony wydarzenie, która ta ulica upamiętnia ma znaczenie marginalne z punktu widzenia polskości na Pomorzu czy w Gdyni. Jeśli więc byśmy zdecydowali się na zmianę, optowałbym za tym, żeby tę zmianę wprowadzić, idąc w kierunku upamiętniania na przykład Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku w 1939 roku czy Ofiar Zbrodni Pomorskiej w latach 1939-1940. Kosynierzy gdyńscy nie zapisali się w historii tak mocno, jak choćby obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku czy obrońcy Gdyni w 1939 roku.

- Czy w Gorzowie jest jeszcze potrzeba rozliczania się z przeszłością za pomocą zmian nazw ulic, które wrosły w świadomość mieszkańców, a jednocześnie są głównymi ulicami miasta, jak Sikorskiego, Walczaka czy wymieniona już Kosynierów Gdyńskich?

- Trzeba tu oddzielić dwie sprawy – historię i tradycję. Rzeczywiście, w historii różne rzeczy się wydarzały, ale trzeba postawić sobie pytanie: co jest naszą tradycją, co jest naszym kodem kulturowym? Czy nie ma sprzeczności w tym, że główna ulica w Gorzowie jest imienia generała Władysława Sikorskiego, a ulica Walczaka czy Kosynierów Gdyńskich odwołują się do całkiem innych tradycji? Tutaj mamy do czynienia, niestety, z pewną hybrydą. Pytałbym bardziej nie o to, czy nie za często rozliczamy się z przeszłością poprzez nazewnictwo, tylko czy nie jesteśmy w tym niekonsekwentni? Bo gdybyśmy byli konsekwentni, to dawno byśmy dokonali w tym zakresie zasadniczych zmian. Nie może być tak, że z jednej strony czcimy bohatera walki o niepodległość, a z drugiej strony tych, którzy szli w zupełnie innym kierunku. Tak, były różne kierunki w naszej historii, ale pytanie jest: do jakiej tradycji chcemy nawiązywać i jaką tradycję chcemy kontynuować? Nazewnictwo miejsc publicznych, między innymi ulic, jest wyrazem afiliowania się przy pewnej tradycji. Ono nie służy jedynie opisywaniu historii, ale ma też charakter edukacyjny. Nie powinno się nazywać ulic mianem osób dwuznacznych. To nie jest worek, w którym wszystko się zmieści. Nie możemy iść wzorem rosyjskim, gdzie w centrum Moskwy istnieje mauzoleum Lenina i odbudowana katedra prawosławna Chrystusa Odkupiciela. Trzeba dokonywać pewnego wyboru. Jeśli nazywamy ulice imieniem generała Sikorskiego, Armii Krajowej czy Jana Pawła II, to nie możemy równolegle nazywać ich imieniem tych, którzy reprezentowali całkiem inną tradycję i szli w zupełnie inną stronę.

Maja Szanter