Przeraził mnie widok cmentarza świętokrzyskiego

2017-10-26, Renata Ochwat: Moje irytacje i fascynacje

Powalone drzewa, niektóre z korzeniami na wierzchu, do tego chyba poniszczone nagrobki, bo pod zwaliskiem nie widać. I to w przeddzień bardzo poważanego święta Wszystkich Zmarłych.

A było tak. Przemiły znajomy słowami nienadającym się do cytowania w poważnym portalu, ale i ze względu na ewentualną karę 130 zł i sądowe upomnienie, poinformował mnie, że na Świętokrzyskiej Nekropolii jest coś na kształt armagedonu. Przestraszyłam się, bo akurat do tej nekropolii mam olbrzymi sentyment, nie przymierzając tak wielki, jak do Łyczakowa we Lwowie (nie piszę w mieście nad Pełtwią, bo mało kto wie, że Lwów leży nad rzeką, choć jej zwyczajnie nie widać) czy kirkutu w mieścince w widłach dwóch rzek. Poleciałam tam i rzeczywiście, armagedon jest. Zadzwoniłam do przemiłego, żeby zapytać, co dalej, bo przecież to wygląda strasznie. Przemiły się zgodził, no i stwierdził, że chyba jednak sam z siebie posprząta. Bo też jakoś go ten cmentarz uwiera.

Posprząta, bo może i stać go na taki gest. Super. Ale przy okazji pomyślałam sobie, że kwestia cmentarza, akurat tego, powinna stać się przedmiotem zainteresowania miasta. Tak miasta. Bo choć cmentarz jest wyznaniowy, należy do parafii świętokrzyskiej, ale jest wpisany do rejestru zabytków i od lat zamknięty. Oznacza to jedno – brak pieniędzy na właściwe utrzymanie. A z zabytkami tak jest, że niestety, potrzebne są pieniądze, aby o nie zadbać.

Ta nekropolia ma historyczne, niebagatelne znaczenie dla dziejów miasta. Przecież tam pochowani są powstańcy wielkopolscy, więźniowie z Ravensbrück, którzy doczekali wyzwolenia, ale nie przetrzymali długiej i uciążliwej drogi do kraju. W końcu leży tam ksiądz Tadeusz Załuczkowski – administrator ordynariatu gorzowskiego. Tam też spoczywa litewski lotnik Vytautas Viršilas z rodziny byłego prezydenta Litwy Vytautasa Landsbergisa. No i oficjalne litewskie delegacje bywają na tym grobie. No i w końcu tam pochowany jest Franciszek Walczak, którego dziś w mieście nad trzema rzekami nikomu przedstawiać nie trzeba. Ale poza tym ostatnie miejsce na ziemi znaleźli tam ludzi, sporo ich, którzy związani byli z początkami polskiej historii tego od początku niemieckiego miasta. Przecież to historia miasta, ważne miejsce, świadek jego dziejów najnowszych.

Skoro od lat nie udaje się uruchomić nekropolii, nie daje się wznowić pochówków, to czas najwyższy, aby to ważne i przy okazji piękne miejsce objąć opieką z urzędu. Mecenasem w tym przypadku powinno być miasto. To właśnie magistrat wespół z parafią i księdzem proboszczem Rafałem Zięciakiem powinien opracować plan opieki nad tą perełką.

Temat od czasu do czasu powraca, ale na deklaracjach głównie się kończy, a ze sprawą ostatecznie zostaje sam sobie ksiądz proboszcz. Coś się wydarza i znów temat wraca na tapetę. Ktoś się oburzy, ktoś coś zadeklaruje i w generalności tyle pozostaje. Od kilku lat przy okazji święta Wszystkich Zmarłych i Zaduszek w okolicy nekropolii, czyli pod bramą i na chodniku przed kościołem odbywają się kwesty. Pieniądze są zbierane na ratunek cennych nagrobków sztuki funeralnej. Ale to zalewie kropla w morzu potrzeb.

To miejsce potrzebuje kompleksowego i stałego programu – najpierw ratunku, potem stałego utrzymania. Gadamy o tym, że na Kresach nikt nie dba o polskie nekropolie. Znam ich kilka, jeśli nie kilkanaście, zaczynając od wspomnianego już Łyczakowa, czy wileńskich trzech – Rossy, Bernardyńskiego i Antokolskiego – ten po prawdzie dziś to narodowa nekropolia Litwy, ale i polskie, bardzo wzruszające nas – Polaków kwatery są świetnie zadbane. Dodam cmentarz w Żółkwi, dodam cmentarz w Czernichowie. To jakoś wygląda. Nawet dobrze wygląda. Z przekazów wiem, że nieźle wyglądają też i te na Białorusi. Trzęsiemy się nad tamtymi miejscami i dobrze. Ale tak po prawdzie równie dobrze by było, żeby ktoś w mieście w końcu na poważnie zajął się Nekropolią Świętokrzyską. Bo jeszcze jest do uratowania. Celowo nie wspominam kirkutu, bo jego prawie już nie ma.

Uważam, że powinnością zarówno nas, jak i przede wszystkim jednak miasta w umowie z parafią jest zadbanie właśnie o tę nekropolię. Dość już pustych gestów i deklaracji. Dość. Trzeba działać, bo jednak wstydem jest to, jak ten cmentarz wygląda. A przecież tak chlubimy się dziedzictwem historycznym. Naprawdę się chlubimy?

Ps. No i wykrakałam. Przystanek linii tramwajowej zastąpionej przez miejskie autobusy jest od dziś pod moim domem. Jak zadeklarowałam onegdaj, przeżyję. Bo cóż zrobić. Lepiej tak, niż autobusy miałaby nadal jeździć po rozpadającym się torowisku tramwajowym.

Ps. 2. Dziś mija dokładnie 70 lat od chwili, gdy prymas Polski, ksiądz kardynał August Hlond poświęcił nowo otwarte Wyższe Seminarium Duchowne oraz nowy wielki ołtarz w katedrze, ufundowany przez kolejarzy. Ołtarz ten wykonany z drewna w manierze gotyckiej wg projektu arch. Klemensa Wasiewicza w 1993 r. przeniesiony został do bocznej nawy południowej.

No i dziś mija dokładnie 10 lat od chwili, kiedy ruszyło kino Helios, dzień wcześniej swoje podwoje zamknęło kino Kopernik, przez lata najnowocześniejsze w mieście. Sama tam trochę czasu spędziłam na Konfrontacjach Filmowych, kiedy w minionej na szczęście epoce tylko na konfrontacjach można było zobaczyć nowinki światowego kina – co dziś jest trudne do uwierzenia. Stałam kilka lat z rzędu karnie w kolejce po karnety. I tam właśnie po raz pierwszy na własne oczy zobaczyłam wielką reżyser Agnieszkę Holland. Oj, było przeżycie, było…