Nawet kamień na kamieniu się nie ostał

2016-02-26, Na szlaku

Kiedyś tu był dwór, kaplica i park. Został park. Ale z tym miejscem w Janczewie niedaleko Gorzowa wiąże się romantyczna historia, bo tu pochowano szwagierkę egipskiego króla.

Choć dziś rozciąga się tu trawnik, to jednak po parku, też zresztą zaniedbanym widać, iż kiedyś musiało coś tu być. I było. Od końcówki XVIII wieku stał tu okazały pałac. Najpierw należał do rodziny von Schoening, a następnie von Carnap-Bornheim. I to właśnie z tą rodziną wiąże się słynna na całą ówczesną Europę historia pochówku szwagierki egipskiego króla. Ciało złożono w okazałej, dziś już także nieistniejącej kaplicy-mauzoleum. Z budynków zostały jedynie zabudowania folwarczne należące do prywatnych właścicieli.

Trzech mężów egipskiej księżniczki

Marta von Carnap-Bornheim to jedna z barwniejszych postaci przełomu XIX i XX wieku. Ale też i bardzo tajemnicza.

Nazywana błędnie egipską królową. Jedna z barwniejszych i tajemniczych postaci XIX wieku. Urodziła się 7 stycznia 1873 roku w Paryżu jako córka Jeana Louisa Nèmorina Frazeta i Marie Rose Biot. Nieznane są losy jej ojca, który przypuszczalnie jeszcze przed jej narodzeniem porzucił rodzinę. Była trzykrotnie zamężna: z katolikiem, muzułmaninem i protestantem, i trzykrotnie rozwiedziona. Jej pierwszym mężem był Louis [François Paul] Bounin, którego poślubiła 26 listopada 1891 roku w Paryżu. Z tego związku urodziła się córka François Bounin. Jej drugim mężem był Turek - książę Egiptu - Aly Fazil (właśc. Aly Haidar Fazil Pasha - pierwszy kuzyn króla Egiptu Fuada I – członka tureckiego rodu zasiadającego na tronie królów Egiptu. Ich ślub odbył się 24 kwietnia 1898 roku w Maazoun Kekhia Ezbekieh w Kairze. Z tego związku narodziło się dwóch synów: Said Fazil (w 1898 roku w Neapolu) i Ibrahim Fazil (w 1901 roku w Kairze). Małżeństwo przetrwało do 1908 roku. Już po rozwodzie z księciem Alym Fazilem, Khedive Abbas Hilmi II ustanowił ją księżniczką. 19 czerwca 1912 roku w Westminster Registry Office w Londynie wyszła za mąż po raz trzeci, za Constantina Philippa von Carnap - barona i arystokratę, właściciela majątku rycerskiego z Janczewa. Pierwotnie landsberska prasa podawała, że baronowa von Carnap była wcześniej żoną brata króla Fuada, co było błędem, bo król w chwili jej śmierci miał zaledwie osiem lat.

Ze względu na tę dziennikarską pomyłkę Marthe Frezet von Carnap Bornheim do dzisiaj nazywana jest „egipską królową”. Według odnalezionych dokumentów, 7 listopada 1919 roku w Berlinie Marthe i Phillip Carnapowie wzięli rozwód. Był to rozwód fikcyjny, dzięki któremu mogła zrezygnować z niemieckiego obywatelstwa i uratować swój majątek. W rzeczywistości do końca życia byli związani ze sobą. Dzieci nie mieli.

Zmarła 24 czerwca 1928 roku w Neapolu w rodzinnej rezydencji Villa Carnap. Po śmierci jej zabalsamowane ciało zostało sprowadzone do Landsbergu w specjalnej trumnie (według świadków z przezroczystym wiekiem) i tu, aż do 15 sierpnia 1928 roku, było wystawione na widok publiczny w katolickim kościele przy obecnej ulicy Warszawskiej (parafia pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego).

Pół Europy się zjechało

Jej pogrzeb stał się jednym z największych wydarzeń w dziejach miasta, które odbiło się szerokim echem w prasie europejskiej. Do przedwojennego Gorzowa zjechała szlachta i magnateria z Ameryki, Indii, Włoch i Egiptu. Przybyło ponad 200 dostojnych gości (mimo że data pogrzebu na prośbę rodziny była utrzymywana w tajemnicy) i tłumy mieszkańców Landsbergu. Obok barona Constantina von Carnap Bornheim (który był protestantem) w katolickim pogrzebie wzięli udział jej dwaj synowie.

Według notatki sporządzonej przez urzędnika magistratu, byli to oficerowie brytyjscy w galowych mundurach, których nazwisk nie udało mu się ustalić. Jeden odbywał służbę w Indiach, a drugi w Australii. Przybyli też członkowie najbliższej i dalszej rodziny oraz przedstawiciele zakonu joannitów, którego członkiem był baron von Carnap, w obrzędowych czarnych płaszczach z białymi krzyżami. Według wielu źródeł, msza miała bardzo uroczystą oprawę. Śpiewały trzy chóry katolickie i znakomite gwiazdy opery włoskiej (divy Mafalda Salvatini i Gigli). Po mszy św. ozdobną trumnę przeniesiono do specjalnego samochodu pogrzebowego, który był jednym z 20 aut tworzących orszak pogrzebowy. Utworzony kondukt przeszedł do Janczewa, gdzie baronowa została pochowana w mauzoleum wybudowanym w 1880 roku, znajdującym się w majątku rodzinnym von Carnap.

Baron Constantin von Carnap w 1945 roku wyjechał do Egiptu, gdzie dożył 94 lat. Zmarł 13 maja 1969 roku we włoskim szpitalu w miejscowości Abbasieh (koło Kairu). Pochowany został w Kairze

A potem przybyli Polacy

Dwór przetrwał II wojnę, podobnie jak i mauzoleum. Budynki nie przetrwały jednak polskiego gospodarowania na tych ziemiach. Już w latach 50. były na tyle zrujnowane, że trzeba je było rozebrać. Dziś tylko park i staw oraz oficyny gospodarcze zaświadczają, że kiedyś był tu ładny dwór.

I już nikt nie wie, gdzie spoczywają doczesne szczątki egipskiej królowej.

Renata Ochwat

Korzystałam z tekstów Stanisławy Janickiej z „Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego” oraz z encyklopedii internetowej WiMB w Gorzowie.

Na szlaku

Robert
Borowy

Lubuskie w Berlinie, czyli targi turystyczne

Po raz pierwszy od lat województwo lubuskie pokazało się w ITB, największych targach turystycznych w Europie. Na ten czas do Berlina zjechał się cały świat.