2024-10-10, Nasze rozmowy
Jak wygląda rynek hipoteki odwróconej w Polsce? Jakie podmioty na nim działają? Ile umów już podpisano?
Kto i na jakich zasadach może liczyć na rentę dożywotnią? Jaka jest wysokość świadczeń i od czego zależy? Co to jest służebność osobista mieszkania i czy można ją przenieść na inną osobę?
Na najważniejsze pytania odpowiadają: Robert Majkowski, prezes Funduszu Hipotecznego DOM oraz Małgorzata Rosińska, kierownik Działu Prawnego.
- Jak wygląda rynek w Polsce i jakie podmioty na nim działają?
- Dane dotyczące podpisywanych umów gromadzi GUS w oparciu o informacje przekazywane przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF), w którym zrzeszone są największe fundusze hipoteczne w Polsce.
- Wiadomo, ile umów już podpisano?
- W ciągu ostatnich dziesięciu lat fundusze zrzeszone w ZPF podpisały ok. 1000 umów. Ważną częścią rynku są umowy o dożywocie podpisywane przez osoby prywatne - np. senior z sąsiadem, opiekunem, znajomym, kimś z rodziny). Te umowy „prywatne” stanowią 99 proc. wszystkich umów o dożywocie zawieranych na polskim rynku. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w ostatnim roku podpisano ok. 14 tys. takich kontraktów. Niestety osoby prywatne często nie mają dostatecznej wiedzy i zaplecza kapitałowego do tego, by rzetelnie i bezpiecznie wywiązywać się z zawartych umów, dlatego od lat ZPF, fundusze hipoteczne oraz inne organizacje i urzędy nawołują o uregulowanie rynku.
- Kto i na jakich zasadach może liczyć na rentę dożywotnią?
- To rozwiązanie dla osób, które ukończyły 65 lat i są właścicielami nieruchomości. W zamian za przekazanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub prawa własności do nieruchomości, senior otrzymuje comiesięczne i dożywotnie świadczenie pieniężne, przy czym senior zachowuje dożywotnie prawo do korzystania, mieszkania w dotychczasowym lokum.
- Od czego zależy wysokość świadczeń?
- Wysokość świadczeń jest uzależniona przede wszystkim od wartości mieszkania, płci oraz wieku seniora.
- O jakie przepisy oparte są umowy przygotowywane przez profesjonalne fundusze?
- Renta dożywotnia, w obecnej sytuacji, opiera się na instytucji Dożywocia (Kodeks Cywilny, art. 908-916) lub umowie Renty (Kodeks Cywilny, art. 903-907) określającej świadczenie jako nieograniczone w czasie - wypłacane dożywotnio. Senior otrzymuje świadczenia do końca życia, umowa może trwać nawet kilkadziesiąt lat, a fundusz hipoteczny pokrywa koszty podwyżek czynszu oraz podatku od nieruchomości, jak również opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów.
- Co to jest służebność osobista mieszkania?
- Dotyczy ona przede wszystkim potrzeb mieszkaniowych osoby uprawnionej i nie obejmuje dodatkowych świadczeń, które można ustanowić w umowie dożywocia (takich jak np. pomoc w chorobie, dostarczenie ubrania czy wyżywienia). Co ważne, służebność osobista mieszkania jest ustanawiana również przez notariusza, a odpowiednie zapisy mogą znaleźć się w księdze wieczystej nieruchomości.
- Czy można ją przenieść na inną osobę?
- Warto podkreślić, że służebność osobista nie jest prawem zbywalnym. Nie można jej zbyć (sprzedać) ani przenieść na inną osobę. Niemożliwe jest również przeniesienie uprawnień do jej wykonywania. Co ważne - służebność osobista nie wchodzi do spadku po seniorze, ponieważ wygasa z dniem jego śmierci.
- Co to jest klauzula trzech siódemek?
- Klauzulę trzech siódemek (czyli art. 777 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego) można wykorzystać w umowie o dożywocie, na mocy której senior przenosi prawo własności do nieruchomości w zamian za świadczenia pieniężne. Przykładem może być akt notarialny obejmujący umowę o dożywocie lub umowę renty odpłatnej, w której nabywca nieruchomości (świadczeniodawca) może poddać się egzekucji w zakresie zapłaty comiesięcznych świadczeń, w kwocie uzgodnionej ze zbywcą.
- Co jeśli nabywca nie wypłaci renty?
- Jeśli nabywca nieruchomości spóźni się z wypłatą renty dożywotniej, chociażby o jeden dzień, jej dotychczasowy właściciel może wystąpić do sądu o nadanie aktowi notarialnemu tzw. klauzuli wykonalności (zgodnie z przepisami sąd nadaje taką klauzulę niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni), po czym zwraca się bezpośrednio do komornika, by ten wyegzekwował należne mu pieniądze. Jest to najprostszy i najszybszy sposób dochodzenia roszczeń.
Źródło informacji: Fundusz Hipoteczny DOM
Z Markiem Towalskim, byłym żużlowcem i wielokrotnym mistrzem Polski ze Stalą Gorzów, rozmawia Robert Borowy