Echogorzowa logo

wiadomości z Gorzowa i regionu, publicystyka, wywiady, sport, żużel, felietony

Jesteś tutaj » Home » Pod rozwagę - Augustyn Wiernicki »
Anieli, Kasrota, Soni , 28 marca 2024

Wielka transformacja ustrojowa i gospodarcza

2022-08-16, Pod rozwagę - Augustyn Wiernicki

42 lata temu, 17 sierpnia 1980 r., Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) ogłosił listę postulatów, którą otwierało żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych.

medium_news_header_34447.jpg
WWW.GDAŃSK.PL

Lista tych żądań powstała w gronie strajkowych liderów, m.in. Andrzeja i Joanny Gwiazdów, Bogdana Lisa, Aliny Pieńkowskiej i Bogdana Borusewicza. 18 sierpnia zespół ten podał postulaty do publicznej wiadomości i powiesił je na portierni stoczniowej bramy. Pierwszą tablicę owych propozycji zapisał Arkadiusz Rybicki, a drugą Maciej Grzywaczewski. Władza wcale nie zamierzała tych oczekiwań realizować. Byłby to wolnościowy precedens w całym socjalistycznym obozie dyktatury proletariatu. Te postulaty odnosiły się do przestrzegania konstytucyjnych praw Polaków, prawa do wolnych związków zawodowych, do wolności słowa, religii i poglądów, zniesienia przywilejów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz do poprawy warunków socjalnych społeczeństwa.

Zanim jednak doszło do ogłoszenia owych 21 postulatów, iskrą zapalającą falę strajków była podwyżka cen, m.in. mięsa i wędlin od 1 lipca 1980 r. Komitet strajkowy WSK Świdnik 8 lipca uruchamia falę strajków w 150 zakładach na Lubelszczyźnie. Rząd powołuje wtedy zespół, z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim na czele, do rozmów ze strajkującymi i do uciszenia strajkujących załóg. 7 sierpnia w Stoczni Gdańskiej zostaje zwolniona, na pięć miesięcy przed emeryturą, suwnicowa Anna Walentynowicz, działaczka i uczestniczka strajku w 1970 r. Rozpoczyna się wielka akcja obrony A.  Walentynowicz. Staje Stocznia Gdańska, a 15 sierpnia strajki obejmują Trójmiasto. Powstaje radiowęzeł i powielarnia ulotek, a 23 sierpnia wychodzi pierwszy niezależny numer Strajkowego Biuletynu Informacyjnego „Solidarność”, nazwanego tak przez dziennikarza Krzysztofa Wyszkowskiego.

16 sierpnia w nocy przybywają do Stoczni przedstawiciele 21 zakładów i powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który ma prowadzić rozmowy z władzami centralnymi, a jednym z celów MKS jest powołanie wolnych związków zawodowych. Na czele Komitetu staje Lech Wałęsa, a w jego składzie są m.in. Anna Walentynowicz, Lech Bądkowski, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Gwiazda, Bogdan Lis i Andrzej Kołodziej. Jeszcze w tym dniu MKS formułuje 21 postulatów adresowanych do władz centralnych.

17 sierpnia ks. Henryk Jankowski odprawia przed bramą Stoczni Gdańskiej niedzielną Mszę św. dla strajkujących stoczniowców. Msza św. zostaje też odprawiona w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni oraz dla górników w Jastrzębiu-Zdroju, a w Warszawie Mszę św. odprawił ks. Jerzy Popiełuszko. W całej Polsce zaczęto wówczas wieszać krzyże w zakładach pracy, szkołach i szpitalach. Stały się one symbolem wolności i niepodległości. Te krzyże wiszą do dnia dzisiejszego.

31 sierpnia, za zgodą prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego, wówczas nieznany ks. Jerzy Popiełuszko odprawia Mszę św. na terenie warszawskiej huty dla strajkujących tam robotników. W Gdańsku, pod presją strajków, o 16.40 Lech Wałęsa i członkowie MKS podpisują w sali BHP Stoczni Gdańskiej końcowe porozumienie z komisją rządową, z wicepremierem Jagielskim na czele, które zaczyna się od zdania: „W sprawie punktu pierwszego, który brzmi: »Akceptacja niezależnych od Partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikacji przez PRL Konwencji nr. 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych« ustalono: […] »Uznaje się za celowe powołanie nowych samorządnych związków zawodowych, które byłyby reprezentantem klasy pracującej«. […]”.

Dialog z komunistami był dotychczas niemożliwy. Oni uważali system władzy komunistycznej za najlepszy, a ideologię marksistowsko-leninowską za jedynie słuszną. Władysław Gomułka w 1945 r. powiedział: „Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy!”. Wyraził w ten sposób przekonanie, że rządy komunistyczne w Polsce są wieczne i jedynie słuszne. W związku z tym, tych 21 postulatów było przez komunistów nie do zaakceptowania, ponieważ prowadziły one do podważenia przewodniej roli PZPR. Należy pamiętać, że socjalistyczna władza swój początek wywodziła z leninowskiej krwawej rewolucji 1917 r. oraz terroru stalinowskiego na podłożu ideologii marksistowskiej. Ten leninowski i stalinowski reżim pochłonął, wg monografii Roberta Conquesta pt. Wielki terror, około 40 mln ofiar represji w ZSRR, z czego około 20 mln było śmiertelnych. Aleksander Sołżenicyn w książce Archipelag GUŁag 1918-1956 szacuje, że w samych gułagach w ZSRR od  rewolucji do 1956 r. uśmiercono ok. 60 mln ludzi.  Masowe mordy w imię ideologii popełnione przez reżimy państw komunistycznych w XX wieku wynoszą ok. 100 mln śmiertelnych ofiar. Wielu badaczy podaje wyższe szacunki ofiar dla wszystkich reżimów komunistycznych, nawet do 170 mln. Zbrodnie komuniści, łącznie z rewolucją francuską, zawsze uzasadniali historyczną koniecznością budowy komunistycznego raju. Członkowie MKS wiedzieli, że reżim ZSRR wciąż był groźny. Leonid Breżniew wydał nawet doktrynę polityczną, według której żaden kraj należący do Układu Warszawskiego (1955 r.) nie mógł zawrócić z drogi komunizmu. Każdy z tych rządów mógł liczyć na „bratnią pomoc”. Przykładem może tu być Praska Wiosna w 1968 r., kiedy to czołgi Układu Warszawskiego, z udziałem Ludowego Wojska Polskiego, najechały Czechosłowację i stłumiły wolnościowy zryw Czechosłowaków. Nie bacząc na rozmiar komunistycznych ofiar na świecie i doktryny ich krwawych reżimów, robotnicy odważnie upomnieli się o zmiany. 17 sierpnia 1980 r. MKS ogłosił 21 postulatów i wywiesił je na portierni Stoczni Gdańskiej:

  1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych […].
  2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym […].
  3. Przestrzegać zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku, publikacji […].
  4. Przywrócić do poprzednich praw:
    1. ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976 r., studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
    2. zwolnić wszystkich więźniów politycznych,
    3. znieść represje za przekonania.
  5. Podać w środkach przekazu informację o utworzeniu MKS oraz publikować jego żądania.
  6. Podać realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
    1. podanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
    2. umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenia w dyskusji nad programem reform.
  7. Wypłacić pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku […].
  8. Podnieść zasadnicze uposażenie każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc, jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
  9. Zagwarantować […] wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
  10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko nadwyżki.
  11. Znieść ceny komercyjne oraz sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym. 
  12. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywileje MO, SB, aparatu partyjnego […] itp.
  13. Wprowadzić na mięso i jego przetwory kartki – bony żywnościowe […].
  14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 55 lat, a dla mężczyzn do lat 60 lub przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
  15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
  16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia […].
  17. Zapewnić odpowiednią ilość miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
  18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
  19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
  20. Podnieść diety z 40 zł na 100 złotych i dodatek za rozłąkę.
  21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. […]

 

Pod presją masowych protestów 31 sierpnia 1980 r. o godzinie 16.40 w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisano porozumienie pomiędzy MKS, reprezentującym ponad 700 zakładów, a delegacją rządową. Dokument podpisał Lech Wałęsa, a ze strony rządowej wicepremier Mieczysław Jagielski, który zgodził się też na uwolnienie więźniów politycznych.

Władze komunistyczne wcale nie zamierzały tych porozumień realizować i w tajemnicy przygotowywały stan wojenny. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. władza zarekwirowała eksponaty tablic z wystawy Centralnego Muzeum Morskiego. Były to jednak kopie. Dwóch pracowników muzeum wywiozło tablice z magazynu, a Wiesław Urbański ukrył je w swoim domu i zwrócił oryginały 21 postulatów dopiero w 1989 r. 16 października 2003 r. tablice wpisano na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO i zostały one uznane za jeden z najważniejszych dokumentów XX wieku – jako świadectwo wydarzeń mających przełomowy wpływ na zmiany ustrojowe i gospodarcze państw bloku socjalistycznego, których kolebką była Stocznia Gdańska. Od sierpnia 2014 r. oryginalne tablice z 21 postulatami eksponowane są na wystawie w Europejskim Centrum Solidarności.

Po 31 sierpnia 1980 r., po podpisaniu porozumień gdańskich, bieg historii w Polsce przyspieszył. W okresie od 1 do 11 września 1980 r. MKS-y przekształcają się w Międzyzakładowe Komitety Założycielskie Związków Zawodowych. W całej Polsce powstają wówczas silne ośrodki wolnych związków zawodowych. 24 października 1980 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie wpisuje do rejestru Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.

W międzyczasie komuniści szykują się do ostatecznej rozprawy z Solidarnością. 13 grudnia 1981 r. wprowadzają stan wojenny i delegalizują NSZZ „Solidarność”. Zaczyna się ogromna walka patriotycznego podziemia z komunistycznym reżimem generała Wojciecha Jaruzelskiego. Władza komunistyczna wspólnie z demokratyczną opozycją i z całym jej eksperckim zapleczem organizuje Okrągły Stół od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r., z udziałem Kościoła katolickiego. W historii Polski było to jedno z najważniejszych wydarzeń. Zapoczątkowało ono zmiany ustrojowe w PRL, po czym w ramach ustaleń Okrągłego Stołu odbyły się częściowo wolne tzw. wybory czerwcowe do Sejmu, ze zwycięstwem Solidarności.

Rozpoczyna się wówczas wielka transformacja ustrojowa i gospodarcza. W polskiej gospodarce wchodzi do realizacji plan Balcerowicza z przekształceniami własnościowymi. Naomi Klein w książce Doktryna szoku pisze, że Polska została wtedy poddana radykalnej terapii szokowej: szybka, powszechna prywatyzacja przemysłu i handlu, odwrót od przemysłu ciężkiego, wejście zachodnich korporacji do systemu polskiej gospodarki z prawem wykupu państwowego majątku za bezcen. Szczególnie bolesne było sprzedawanie za marne pieniądze polskich banków i oddanie im emisji pieniądza.

Bezrobocie i zarobkowa emigracja na Zachód po likwidowanych fabrykach, handlu i pegeerach zbierała ogromne żniwo biedy. Był to, zdaniem N. Klein, koniec marzenia o zrealizowaniu idei w słynnych na cały świat 21 postulatach MKS, o które tak dzielnie walczył 10-milionowy ruch Solidarności. Ta szokowa terapia zmian w Polsce była zaprzeczeniem solidarnościowej wizji państwa. Leszek Balcerowicz, a szczególnie jego doradca, młody profesor Jeffrey David Sachs, przedstawiciel George’a Sorosa, znali nie tylko samą metodę szoku, ale przede wszystkim jej bolesne skutki dla państwa polskiego. Profesor Witold Kieżun w książce Patologia transformacji (2013) nazwał to okradaniem Polski. A dzisiaj…wiele spraw jest nadal aktualne i nie wszystkie z tych 21 postulatów zrealizowano. Jednak Polska przetrwała, powstaje, rośnie w siłę i ma się coraz lepiej… Deo Gratias.

Augustyn Wiernicki

X

Napisz do nas!

wpisz kod z obrazka

W celu zapewnienia poprawnego działania, a także w celach statystycznych i na potrzeby wtyczek portali społecznościowych, serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na przechowywanie cookies na Twoim komputerze. Zasady dotyczące obsługi cookies można w dowolnej chwili zmienić w ustawieniach przeglądarki.
Zrozumiałem, nie pokazuj ponownie tego okna.
x