Czy na pewno zabytek jest zabytkiem?

2025-07-16, O tym się mówi

Ostatnio wiele się dzieje w Gorzowie w kontekście zabytków. Co nim jest, a co nie jest? – wyjaśniamy.

Fot. Maja Szanter

Sekcja komentarzy na naszym facebookowym profilu rozgrzała się w minionym tygodniu dwukrotnie, jeżeli chodzi o zabytki. Pierwsza dyskusja dotyczyła ulicy Skłodkowskiej-Curie, która została przez Miasto przeznaczona do remontu. Droga wyłożona jest kostką brukową i to stanowiło punkt wyjścia do emocjonalnych wpisów zwolenników pozostawienia ,,zabytkowej” drogi bez ingerencji oraz do krytyki miejskiego konserwatora zabytków za zgodę na prace remontowe. Drugim punktem zapalnym była decyzja Błażeja Skazińskiego, kierownika gorzowskiej delegatury Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który wstrzymał rozbiórkę zrujnowanych kamienic przy ulicy Przemysłowej i Prostej.

Finalnie okazuje się, że ulica Skłodowskiej-Curie i znajdujący się na niej bruk znajdują się na obszarze układu urbanistycznego Górnego Miasta, który jest ujęty w gminnej ewidencji zabytków, ale nie jest wpisana do rejestru zabytków. Z naszych źródeł wynika, że bruk został tam położony a początku lat 60. XX wieku, czyli co do zasady nie ma podstaw, żeby PRL-owską ulicę, do tego niezbyt umiejętnie wyłożoną brukiem, zachować.

ZOBACZ: Miasto stanowczo reaguje na ruch konserwatora

Natomiast budynki przy Przemysłowej i Prostej nie są zabytkami, jedynie narożna kamienica znajduje się w gminnej ewidencji zabytków, ale nie jest wpisana do rejestru zabytków. Wstrzymanie rozbiórki, jak się dowiedzieliśmy, ma być punktem wyjścia do działań kierownika gorzowskiej delegatury LWZK, by starać się o wpis budynków do rejestru zabytków. Zablokowanie prac rozbiórkowych rodzi wiele problemów, głównie finansowych, stąd Miasto pracuje nad prawnym rozwiązaniem decyzji B. Skazińskiego.

Od dłuższego czasu piszemy o problemach zaniedbanej tkanki śródmieścia i często spotykamy się z komentarzami, które świadczą o niezrozumieniu, co jest zabytkiem, a co nim nie jest. Dlatego omawiamy różnice między gminną ewidencją zabytków a rejestrem zabytków.

– Mam nadzieję, że pozwoli to mieszkańcom uzyskać odpowiedzi na fundamentalne pytania oraz wyjaśni wątpliwości związane z formami ochrony konserwatorskiej – mówi Agnieszka Dębska, miejski konserwator zabytków Urzędu Miasta.

Co to właściwie znaczy, że budynek jest zabytkiem?

Wielu właścicieli i użytkowników budynków dowiaduje się o ich „zabytkowym” statusie dopiero wtedy, gdy chcą przeprowadzić remont, sprzedać nieruchomość albo zrealizować inwestycję. Wówczas okazuje się, że obiekt widnieje w rejestrze zabytków lub w gminnej ewidencji zabytków i że wiąże się to z różnymi obowiązkami, ograniczeniami, a czasem także możliwościami, np. dofinansowania czy ulgi podatkowe.

- Pojęcia te brzmią podobnie, oznaczają jednak zupełnie różne formy ochrony prawnej, które niosą za sobą odmienne konsekwencje. Dla wielu mieszkańców i właścicieli budynków to temat niejasny, a zrozumienie tych różnic może pomóc nie tylko w uniknięciu problemów, ale i w świadomym korzystaniu z praw i przywilejów, jakie niesie status zabytku – przyznaje A. Dębska.

W poniższej tabeli pokazujemy podstawowe różnice między wpisem do rejestru zabytków a ujęcia obiektu w gminnej ewidencji zabytków:

* Obiekty zabytkowe położone na terenie wpisanym do rejestru zabytków podlegają podobnym przywilejom i wymaganiom jak obiekty indywidualnie wpisane, jednak w przypadku takich terenów ochroną konserwatorską obejmuje się głównie zewnętrzną tkankę budynku – czyli elewacje, okna, drzwi oraz inne elementy wpływające na wygląd zewnętrzny i spójność architektoniczną otoczenia. Dodatkowo przy obiektach znajdujących się na terenie wpisanym do rejestru zabytków nie ma obowiązku zatrudnienia uprawnionego konserwatora zabytków oraz osób pełniących nadzór budowlany i kierownika robót budowlanych z doświadczeniem przy obiektach zabytkowych.

Zachęcamy także do skorzystania z Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej, na którym znajduje się szczegółowa mapa z oznaczeniem zabytków. To narzędzie umożliwia zapoznanie się z lokalizacją oraz formą prawną obiektów objętych ochroną konserwatorską, co może być pomocne w planowaniu inwestycji: Szczegóły TUTAJ.

Maja Szanter

Współpraca: Agnieszka Dębska, Miejski Konserwator Zabytków